«Καταραμένοι Μοσχοβίτες»;

   Το 1686 στην Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη δεν επρόκειτο καθόλου περί της παραχωρήσεως της μητροπόλεως του Κιέβου στην δικαιοδοσία της Μόσχας. Απεναντίας υπογραμμίστηκε διαρρήδην ότι η μητρόπολη του Κίεβου παραμένει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο διότι υποχρεούται ο Κιέβου να συνεχίζει να "μνημονεύῃ ἐν πρώτοις τοῦ σεβασμίου ὀνόματος τοῦ οἰκουμενικοῦ / π(ατ)ριάρχου ὡς ὄντος πηγή, καὶ ἀρχή, καὶ ὑπερκειμένου πάντων τῶν πανταχοῦ πα/ροικιῶν τε, καὶ ἐπαρχιῶν"[1]. Στον προϊστάμενο της εκκλησίας της Μόσχας επετράπη, στις ξεκάθαρα επισημανθείσες περιπτώσεις,[2] να χειροτονεί τον του Κιέβου, εξαιτίας των περιστάσεων της τότε εποχής και επειδή κατά καιρούς δεν είχε τη δυνατότητα ο ίδιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης να χειροτονεί τον μητροπολίτη του Κιέβου. Στην εκλογή του οποίου ο πατριάρχης της Μόσχας, σύμφωνα με την Πράξη, δεν είχε κανένα δικαίωμα να αναμειγνύεται. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης και η Σύνοδος επιμένουν και στην αρχή και στο τέλος του κειμένου ότι το δικαίωμα αυτό συνεχίζουν να έχουν, όπως και είθισται, κλήρος και λαος της μητροπόλεως. [3]  Είναι περιττό να επισημάνουμε ότι αυτό το αρχαίο εκκλησιαστικό έθιμο,ευλογημένο από τις Οικουμενικές Συνόδους[4]  δόθηκε στην μητρόπολη του Κιέβου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Όλα αυτά διατυπώθηκαν στο κείμενο σαφέστατα και αποκλείεται η μοσχοβίτικη παρερμηνεία του...Εξ΄ αρχής διατυπώνεται τι ζητάνε οι Μοσχοβίτες: «ἐζήτουν μετὰ μεγάλης εὐ/λαβείας,... δοθῆναι ἄδειαν τῷ μακαριωτάτῳ π(ατ)ριάρχῃ / Μοσχοβίας χειροτονεῖν μ(ητ)ροπολίτην Κιόβου,»...Και μόνο αυτη τη ενέργεια τους  επιτρέπει με την Πατριαρχική Πράξη το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Δεν είναι καθόλου σπάνια περίπτωση στην περίοδο μετά το 1453. Μερικά τέτοια παραδείγματα αναφέρονται στο επίσημο κείμενο του Πατριαρχείου[5]...Όμως ποτέ κανείς εκτός από τους Ρώσους δεν διανοήθηκε να κάνει τέτοια απάτη και να χρησιμοποιήσει την άδεια χειροτονίας σε ορισμένες περιπτώσεις, ως  Τόμο παραχωρήσεως της δικαιοδοσίας. Τίποτα από τα συμφωνηθέντα δεν τηρήθηκε ποτέ από τους Μοσχοβίτες.  Ας δούμε την τελευταία πρόταση της Πράξεως; «“Ὁ δὲ παρὰ τὰ γεγραμμένα διανοηθείς, ἢ ἄλλως πως βου/ληθεὶς ἀπείθειαν, ἢ ἐναντιότητα ἐνδείξασθαι τῇ τοῦ Κ(υρίο)υ διαταγῇ ἀντιστήσετ(αι), / καὶ παρ’ ἐκείνου τὰς ἀντιμοισθί(ας) ἕξει ὡς καταφρονητὴς τῶν π(ατ)ριαρχῶν ὄντων / εἰκόνων τοῦ Θ(εο)ῦ ἐμψύχων τε, καὶ ζωσῶν.” Συνεπώς   εμπίπτουν σε αυτό αυτοί που παραβίασαν την συμφωνία...
Ίσως γι΄ αυτό το λόγο εμφανίστηκε μια γνωστή ουκρανική  έκφραση"клятi москалi", που συμαίνει «καταραμένοι Μοσχοβίτες»... Διότι τον 17 αιώνα έλεγαν οι κάτοικοι της σημερινής Ουκρανίας «καλύτερα να πεθάνουμε παρά να δεχτούμε μητροπολίτη από την Μόσχα»[6]

---

Ἶσον ἀπαράλλακτον τοῦ π(ατ)ριαρχικοῦ, καὶ συνοδικοῦ γράμματος τοῦ δοθέντος / τῷ μακαριωτάτῳ π(ατ)ριάρχῃ Μοσχοβίας ἐκδόσεως φημὶ γράμματος, ἐπὶ τῷ / εἶναι τὴν μ(ητ)ρόπολιν Κιόβου ὑποκειμ(έν)ην τῷ π(ατ)ριαρχ<ικῷ> αὐτοῦ θρόνῳ, καὶ χει/ροτονεῖσθαι τὸν ψηφισθησόμ(εν)ον Κιόβου ὑπ’ αὐτοῦ.


+ Πάντα φησὶν ὁ ἀποστολικὸς λόγος πρὸς οἰκοδομὴν γινέσθω, εἴτε γ(ὰ)ρ πρατ/τόντων ἡμῶν, εἴτε καὶ λεγόντων, ὁ σκοπὸς ἡμῶν δέον ἐνεργεῖσθαι πρὸς / καταρτισμὸν τοῦ πλησίον, καὶ διευθύνεσθαι πρὸς ὠφέλειαν τῶν ἀδελφῶν. πάν/τας γὰρ ὁ θεῖος ἀπόστολος, καὶ ἀδελφοὺς καλεῖν οὐ παύετ(αι), καὶ τῆς διορθώσεως / αὐτῶν ἐπιμελούμενος οὐκ ἀναβάλλετ(αι), εἰσηγούμ(εν)ος τὰ πρὸς σ(ωτη)ρίαν συντείνοντα, καὶ / ὑπομιμνήσκ(ων) ἕκαστον, μὴ ἀμελεῖν τῆς οἰκί(ας) ἐπαγγελί(ας), ἀλλ’ ἀγρύπνοις / ὄμμασι, καὶ άτενέσι νοὸς ὁρμήμασιν ἐμβάλλειν ἑκάστῳ τὴν προσηνῆ θερα/πείαν, καὶ οὕτω μέχρι τοῦ νῦν οἱ τῆς ἐπαγγελί(ας) ταύτης διάδοχοι ἀποστολικῶς / διῆγον, ὧν τὴν διαδοχὴν καὶ τῆς ἡμῶν μετρ<ιότητος> κρίμασι τοῦ τὰ πάντα, ὡς αὐ/τῷ ἔδοξε, διευθετοῦντος παντοδυνάμου Θ(εο)ῦ, διαδεξαμ(έν)ης, καὶ συνοδικῶς προ/καθημένης συνεδριαζούσης αὐτῇ, καὶ ἱερωτάτων συναδελφῶν ἀρχιερέ(ων) γράμ/ματα σεβάσμια ἐνεφανίσθησαν τῶν γαληνοτάτ(ων), ὀρθοδοξοτάτων, καὶ θεοστέ/πτων βασιλέων, καὶ μεγάλων κνέζηδων Μοσχοβί(ας) κυρί(ων) κυρί(ων) ἀδελφῶν Ἰωάννου / Ἀλεξιοβίτζη, καὶ Πέτρου Ἀλεξιοβίτζη, καὶ αὐτοκρατόρ(ων) πάσης μεγάλης , καὶ μικρᾶς /καὶ λευκῆς Ῥωσί(ας), πολλῶν τε αὐθεντειῶν, καὶ γαιῶν ἀνατολικῶν, δυτικῶν, καὶ βορεί(ων) π(ατ)ρικῶν, καὶ προπατορικῶν κληρονόμ(ων), καὶ ἐξουσιαστῶν, περιποθήτων κατὰ / Κύριον, καὶ ἐκ σπλάγχνων ἀγαπητῶν υἱῶν αὐτῆς, καὶ τοῦ μακαριωτάτου π(ατ)ριάρχου / Μοσχοβίας, καὶ πάσης Ῥωσίας κὺρ Ἰωακείμ, ἐν ἀγίῳ πν(εύματ)ι ἀγαπητοῦ ἀδελ/φοῦ αὐτῆς καὶ συλλειτουργοῦ τού τε εὐσεβεστάτου, καὶ περιφανεστάτου ὑπηκόου / τῶν εἰρημ(ένων) κρατίστ(ων) μεγάλ(ων) βασιλέ(ων) τοῦ Ζαμποροβιανοῦ στρατεύματος ἑκατέρ(ων) τῶν / μερῶν Βορυσθένους χατμάνου κυρίου Ἰωάννου Σαμουηλοβίτζου ἐν Κ(υρί)ῳ υἱοῦ / αὐτῆς ἀγαπητοῦ διαλαμβάνοντα, ὅτι ἡ τοῦ Κιόβου ἐπαρχία διὰ τὸ ε/ἶναι ὑ/ποκειμένη ὑπὸ τὸν ὑψηλότατον, καὶ ἁγιώτατον οἰκουμενικὸν θρόνον τῆς Κων/σταντινουπόλεως τὴν τοῦ ἀρχιερέως αὐτῆς χειροτονίαν, ὡς ἀείποτε περὶ [γρ. παρὰ] τούτου // ἐλάμβανε κατὰ τὴν τῶν ἱερῶν νόμ(ων) διακέλευσιν, πρὸ χρόν(ων) δὲ οὐκ ὀλίγ(ων) τ(ῆς) /
20μ(ητ)ροπόλεως ταύτης χηρευσάσης, καὶ παραδραμόντος καιροῦ, καὶ μὴ χειροτονηθέντος /γνησίου ἀρχιερέως ἐν αὐτῇ ὡς μεταξὺ τῶν δύο μεγίστ(ων) βασιλειῶν μάχαι τινὲς πα/ρεμπεσοῦσαι, καιροῦ δραξάμενος, καὶ εὐκαιρεί(ας) ἐντυχὼν ὁ ἐχθρὸς τῆς ὀρθῆς, καὶ ἀλη/θοῦς, καὶ ἁγί(ας), καὶ ἀμωμήτου πίστεως τῶν ὀρθοδόξ(ων) χριστιανῶν ζιζάνια, καὶ ἀκάνθας / ἐγκατέσπειρε μεταξὺ τοῦ σίτου, / ἤτοι τῆς ὀρθοδοξί(ας), καὶ κινδυνεύει ταύτην ὑποχείριον / ἕξειν τοῖς ἀλλοτρίοις, καὶ ἐναντίοις φρονήμασι, καὶ διὰ τοῦτο ἐζήτουν μετὰ μεγάλης εὐ/λαβείας, καὶ ὅ,τι πλείστης παρακλήσεως δοθῆναι ἄδειαν τῷ μακαριωτάτῳ π(ατ)ριάρχῃ / Μοσχοβίας χειροτονεῖν μ(ητ)ροπολίτην Κιόβου, ἡνίκα ἐμμένει ὑστερουμ(έν)η γνησίου ἀρχιε/ρέως ἡ μ(ητ)ρόπολις αὕτη, ἢ δι’ εὐλόγους αἰτί(ας) καθαιρεθῇ ὁ ἀρχιερατεύ(ων), ὅντινα ἂν / ἐκλέξωσιν οἱ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ ταύτῃ ὑποκείμενοι ἐπίσκοποι, ἀρχιμανδρῖται, κα/θηγούμενοι τῶν ἱερῶν μοναστηρί(ων), καὶ οἱ λοιποί, ὡς εἴθισται, διὰ τὸ μὴ μένειν τοῦ λοιποῦ ἀ/προστάτευτον τὴν παροικίαν ταύτην, ὡς δυσκόλως καὶ πάνυ δυσχερῶς ἀποτελου/μένης ἐντεῦθεν τῆς τοιαύτης ὑποθέσεως, ὡς πᾶσι κατάδηλον ὄν, καὶ σπε(ι)ρούσης / ἐς αὔθις ζιζάνια, ἤ τοι αἱρέσεις, καὶ σχισματικὰς δόξας ὁ ἐχθρὸς τῆς ἀληθεί(ας) διάβο/λος, ὅπερ καὶ ἡ μεγίστη, καὶ κραταιὰ βασιλεία καὶ κυριεύουσα ἡμῶν ἐπρόσταξεν ὡς / παρακληθεῖσα ὑπὸ τῆς γαληνοτάτης, καὶ χριστιανικωτάτης ταύτης βασιλεί(ας) , δηλαδή / μηδὲν ἔμποδον ποιῆσαι εἰς τὴν ὑπόθεσιν ταύτην. Ὅθεν ἡ μετριότης ἡμῶν ἅτε / τῆς περιωπῆς τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου ἐντετυχηκυῖα καὶ ὅση δύναμις φρον/τίζειν τῶν φροντίδος δεομέν(ων) ἐγνωκυῖα, ὡς λόγον ὑφέξουσα περὶ πάντων τῶν θεό/θεν αὐτῇ ἐμπεπιστευμέν(ων), τὴν αἴτησιν ταύτην ὡς ἀσμένως ἐδέχθη, εὔλογόν τε οὖσαν, / καὶ δικαίαν, κατασφαλίσαι ἐγγράφως ἔκρινεν ἄξιον. Καὶ δὴ γράφουσα μετὰ τῆς / περὶ αὐτὴν ἱερᾶς τῶν ἀρχιερέ(ων) συνόδου, καὶ ὑπερτίμ(ων) τῶν ἐν Ἁγίῳ Πν(εύματ)ι ἀγα/πητῶν αὐτῆς ἀδελφῶν καὶ συλλειτουργῶν ἀποφαίνετ(αι), ἵνα ἡ ἁγιωτάτη ἐπαρχία / Κιόβου εἴη ὑποκειμένη ὑπὸ τοῦ ἁγιωτάτου π(ατ)ριαρχικοῦ θρόνου τῆς Μεγάλης, // καὶ θεοσώστου πόλεως Μοσχοβί(ας), χειροτονεῖσθαι δηλαδὴ μ(ητ)ροπολίτην Κιόβου ἐν αὐτῇ /ἠνίκα παρεμπέσῃ χρεία παρὰ τοῦ μακαριωτάτου Μοσχοβίας, ὅντινα / ἂν ἐκλέξωσιν οἱ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ ταύτῃ ὑποκείμενοι θεοφιλ<έστατοι> ἐπίσκ<οποι>, αἰδεσιμ<ώτατοι> / ἀρχιμανδρῖται, ὁσιώτ<ατοι> καθηγούμενοι τῶν ἱερῶν, καὶ σεβασμί(ων) μοναστηρί(ων), ὁσιώτ<ατοι> ἱε/ρομ<όναχοι>,εὐλαβ<έστατοι> ἱερεῖς, ὅσιοι μοναχοί, καὶ ἄρχοντες, καὶ λοιποί, προτροπῇ, καὶ ἀδείᾳ / τοῦ ἐκεῖσε περιφανεστάτου μεγάλου χατμάνου, ὡς συνήθεια τῷ τόπῳ ἐπεκράτησε /καὶ λαμβάνειν παρ’ ἐκείνου τὴν ἐν μεμβράναις λεγομένην πρᾶξιν, καὶ γινώ/σκειν ἐκεῖνον γέροντα, καὶ προεστῶτα αὐτοῦ ὡς παρ’ ἐκείνου χειροτονουμένη, καὶ οὐχὶ ὑπὸ τοῦ οἰκουμενικοῦ, ὡς ἀνωτέρω εἴρητ(αι), διά τε τὸ τοῦ τόπου ὑπερβάλλον / διάστημα, καὶ διὰ τὰς συνεχῶς συμβαινούσας ἀναμεταξὺ τῶν δύο βασιλειῶν μάχας, καὶ τρόπῳ συγκαταβατικῷ χρωμένου κατὰ τὴν αὐτοῦ προπάλαιον συνήθει(αν), / καὶ διδόντως οἰκονομικῶς ἐκείνῳ τὴν τοιαύτην ἄδειαν. Ἡνίκα δὲ ἐκτελῶν εἴη / ὁ μ(ητ)ροπολίτης οὗτος Κιόβου ἐν τῇ παροικίᾳ ταύτῃ τὴν θείαν, καὶ ἱερὰν, καὶ ἀναί/μακτον θυσίαν μνημονεύῃ ἐν πρώτοις τοῦ σεβασμίου ὀνόματος τοῦ οἰκουμενικοῦ / π(ατ)ριάρχου ὡς ὄντος πηγή, καὶ ἀρχή, καὶ ὑπερκειμένου πάντων τῶν πανταχοῦ πα/ροικιῶν τε, καὶ ἐπαρχιῶν, ἔπειτα τοῦ π(ατ)ριάρχου Μοσχοβί(ας) ὡς γέροντος αὐτοῦ / μηδενὸς κατὰ τοῦτο ἐναντιουμένου, ἢ ἀντιλέγοντος τὸ παράπαν ὡς εὐλόγως, καὶ / δικαίως γεγονός. Ὁ δὲ παρὰ τὰ γεγραμμένα διανοηθείς, ἢ ἄλλως πως βου/ληθεὶς ἀπείθειαν, ἢ ἐναντιότητα ἐνδείξασθαι τῇ τοῦ Κ(υρίο)υ διαταγῇ ἀντιστήσετ(αι), / καὶ παρ’ ἐκείνου τὰς ἀντιμοισθί(ας) ἕξει ὡς καταφρονητὴς τῶν π(ατ)ριαρχῶν ὄντων / εἰκόνων τοῦ Θ(εο)ῦ ἐμψύχων τε, καὶ ζωσῶν. Διὸ καὶ εἰς δήλωσιν καὶ βεβαίωσιν τῆς / ὑποθέσεως ταύτης ἐγράφη τὸ παρὸν συνοδικὸν ἐκδόσεως γράμμα ἐν τῷ / ἱερῷ τῆς καθ’ ἡμᾶς τοῦ Χ(ριστο)ῦ Μεγ<άλης> Ἐκκλ<ησίας> κώδικι καὶ καταγραφὲν ἐνεχειρίσθη τῷ μακαρ<ιωτάτῳ> / π(ατ)ριάρχῃ Μοσχοβί(ας) κὺρ Ἰωακεὶμ ἐν ἔτει σ(ωτη)ρίῳ ,αχπςῳ ἐν μηνὶ Ἰουνίῳ,
22

(!) Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση / ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη.

---

[1] Ἡνίκα δὲ ἐκτελῶν εἴη / ὁ μ(ητ)ροπολίτης οὗτος Κιόβου ἐν τῇ παροικίᾳ ταύτῃ τὴν θείαν, καὶ ἱερὰν, καὶ ἀναί/μακτον θυσίαν μνημονεύῃ ἐν πρώτοις τοῦ σεβασμίου ὀνόματος τοῦ οἰκουμενικοῦ / π(ατ)ριάρχου ὡς ὄντος πηγή, καὶ ἀρχή, καὶ ὑπερκειμένου πάντων τῶν πανταχοῦ πα/ροικιῶν τε, καὶ ἐπαρχιῶν,

[2] ΄Οπως «διὰ τὰς συνεχῶς συμβαινούσας ἀναμεταξὺ τῶν δύο βασιλειῶν μάχας» «ἡνίκα ἐμμένει ὑστερουμ(έν)η γνησίου ἀρχιε/ρέως ἡ μ(ητ)ρόπολις αὕτη, ἢ δι’ εὐλόγους αἰτί(ας) καθαιρεθῇ ὁ ἀρχιερατεύ(ων»),

[3] Στην αρχή: «ὅντινα ἂν / ἐκλέξωσιν οἱ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ ταύτῃ ὑποκείμενοι ἐπίσκοποι, ἀρχιμανδρῖται, κα/θηγούμενοι τῶν ἱερῶν μοναστηρί(ων), καὶ οἱ λοιποί, ὡς εἴθισται»,... Στο τέλος: «ὅντινα / ἂν ἐκλέξωσιν οἱ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ ταύτῃ ὑποκείμενοι θεοφιλ<έστατοι> ἐπίσκ<οποι>, αἰδεσιμ<ώτατοι> / ἀρχιμανδρῖται, ὁσιώτ<ατοι> καθηγούμενοι τῶν ἱερῶν, καὶ σεβασμί(ων) μοναστηρί(ων), ὁσιώτ<ατοι> ἱε/ρομ<όναχοι>,εὐλαβ<έστατοι> ἱερεῖς, ὅσιοι μοναχοί, καὶ ἄρχοντες, καὶ λοιποί, προτροπῇ, καὶ ἀδείᾳ / τοῦ ἐκεῖσε περιφανεστάτου μεγάλου χατμάνου, ὡς συνήθεια τῷ τόπῳ ἐπεκράτησε»

[4] Ἀνατόλιος ὁ εὐλαβέστατος ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως νέας Ῥώμης εἶπεν·δοθήσεται δὲ τῆ Ἐφεσίων μητροπόλει ἐπίσκοπος ὁ παρὰ θεοῦ ἀναδεδειγμένος καὶ παρὰ πάντων τῶν μελλόντων ποιμαίνεσθαι ψηφιζόμενος»

Concilia Oecumenica (ACO) : Concilium universale Chalcedonense anno 451 : Tomëvolumëpart 2,1,3, page 51, line 37

[5] https://www.ec-patr.org/deltiotypou/ukraine/final%20oukraniko-1.pdf
[6]

Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией : [В 15-ти т.]. - СПб., 1861-1892. Т. 6 : 1665-1668. - СПб. : Тип. Эдуарда Праца, 1869.