Ζήτησα από έναν φιλό
μου θεολόγο να σχολιάσει τα λεγόμενα από το βιβλίο του προϊστάμενου της
Ρωσικής εκκλησίας. Ιδού το σχόλιο και τα συμπεράσματά του.
©Περὶ
τῆς ἀνορθόδοξου τριαδολογίας τοῦ Ρώσου προϊσταμένου ἡ ὁποία ὁμοιάζει
μὲ τὴν
καταδικασμένη ἀπὸ τὴν Β΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο αἵρεση τοῦ Μαρκέλλου.[1]
Στὸ κεφαλαῖο «περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος» τοῦ
βιβλίου τοῦ ὁ νῦν πατριάρχης τῆς Ρωσίας ἀναρωτιέται: «Τότε τί εἶναι τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα; Εἶναι ἡ Θεία ἐνεργεία ἡ ὁποία προαιώνια
ἐξέρχεται(ἐκπορεύεται) ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός. Διότι δὲν ὑπῆρχε κάποιο
χρονικὸ διάστημα, κατὰ τὸν ὁποῖον, δὲν θὰ ἐξερχόταν(ἐκπορευόταν) καὶ
δὲν θὰ ὑπάρχει κάποιο χρονικὸ διάστημα κατὰ τὸν ὁποῖον θὰ παύει νὰ
ἐξέρχεται. Ἡ ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δὲν ἐξαντλεῖ τὴν φύση τοῦ
Πατρὸς καὶ τὴν προσωπικότητά Του, ὅπως δὲν ἐξαντλεῖ τὴν φύση Του καὶ τὴν
προσωπικότητά Του, ἡ γέννηση τοῦ Υἱοῦ. Ὁ Θεὸς εἶναι ἐξ΄ ὁλοκλήρου παρὼν
ἐν τῇ ἐνέργειά Του, τὴν ὁποία τὴν μεταδίδει σὲ ὅλη τὴν κτήση, στὸν
περιβάλλοντα κόσμο. Τούτη ἡ Θεία ἐνεργεία δὲν εἶναι ἕνα μέρος τοῦ Θεοῦ
Πατρός, ἀλλὰ ἐμπεριέχει ὅλη τὴν Θεία Ζωή, ὅλη τὴν Θεία φύση. Καὶ μὲ τὴν
ἔννοια αὐτὴ ὁ Θέος Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι Θέος μὲ τὴν ἀπόλυτη ἐκδήλωση τῆς
φύσεώς Του, εἶναι προσωπικὸς Θεὸς καὶ ἡ τρίτη ὑπόσταση τῆς Ἁγίας
Τριάδος»[2]
Πρὼτ΄ἂπ΄ ὅλα πρέπει νὰ ἐπισημανθεῖ ὅτι στὴν ὀρθόδοξη δογματικὴ ὑπάρχει πασίγνωστη διάκριση μεταξύ των δύο ἐννοιῶν, μεταξύ του Ἁγίου Πνεύματος, θεωρουμένου ὡς πρόσωπο-ὑπόσταση καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος θεωρουμένου ὡς Χάρη δηλαδὴ ὡς ἄκτιστη κοινὴ ἐνεργεία τῶν τριῶν ὑποστάσεων.[3] Ἡ ἀνάλυση τοῦ ἐν λόγω χωρίου καθὼς καὶ τῶν ἄλλων τοῦ συγγραφέως ἀποδεικνύει ὅτι αὐτὴ ἡ διάκριση τοῦ εἶναι παντελῶς ἄγνωστη. Ἐὰν ἐννοοῦσε τὴν ἐνεργεία τοῦ Θεοῦ ὡς τὴν κοινὴ ἐνεργεία τῶν τριῶν ὑποστάσεων τί νόημα θὰ εἶχε νὰ λέγει «προαιώνια ἐξέρχεται ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός»; Ἐννοεῖ μᾶλλον ἐκπορεύεται... Τί νόημα θὰ εἶχε ἡ σύγκριση αὐτοῦ του «προαιώνια ἐξέρχεται ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς» μὲ τὴν γέννηση τοῦ Υἱοῦ; Ἀφοῦ ἡ γέννηση τοῦ Υἱοῦ εἶναι ἡ ὑποστατικὴ ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ Λόγου; Τί εἶναι ἡ ἐνεργεία κατὰ τὴν ὀρθόδοξη δογματικὴ διδασκαλία; «Ἐνέργεια μὲν οὒν ἐστιν ἡ δραστικὴ καὶ οὐσιώδης της φύσεως κίνησις»[4]. Στὸ ἐν λόγω κείμενο ἀποκληεῖται μιὰ τέτοια ἀντίληψη περὶ ἐνεργείας. Ὑπογραμμίζεται μόνο «ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός... δηλαδὴ ἢ ὑπόσταση...ἡ Θεία ἐνεργεία δὲν εἶναι ἕνα μέρος τοῦ Θεοῦ Πατρός,» , δηλαδὴ της θείας υποστάσεως. Ἐνῶ ἡ ἐνεργεία εἶναι «ἡ οὐσιώδης της φύσεως κίνησις». Δὲν εἶναι οὐσία –φύσις ὁ Πατὴρ «οὔτε οὐσίας ὄνομα ὁ πατήρ, ὢ σοφώτατοι, οὔτε ἐνεργείας»[5] εἶπεν ὁ Θεολόγος... Δηλαδὴ σὲ καμία περίπτωση δὲν μποροῦμε νὰ ταυτίζουμε τὴν θεία ὑπόσταση οὔτε μὲ τὴν θεία οὐσία, οὔτε μὲ τὴν θεία ἐνεργεία. Ὅμως στὸ ἐν λόγω κείμενο τούτη ἡ ταύτιση εἶναι ὁλοφάνερη: «Τούτη ἡ Θεία ἐνεργεία... εἶναι προσωπικὸς Θεὸς καὶ ἡ τρίτη ὑπόσταση τῆς Ἁγίας Τριάδος». Αὐτὴ ἡ ὀντολογικὰ ἀδύνατη- δηλάδη φανταστικὴ καὶ ἀνύπαρκτη θεία ἐνεργεία-ὑπόσταση συμφῶνα μὲ αὐτὴ τὴν «ὀρθόδοξη» τριαδολογία μεταδίδεται «σὲ ὅλη τὴ κτήση». Οἱ διατυπώσεις αὐτὲς δὶ΄ οὐδεμίας διευκρινήσεως θὰ ἠδυνόταν νὰ ἑρμηνευθοῦν ὀρθοδόξως. «Οὔτε τοινυν κατὰ τὴν οὐσίαν οὔτε κὰθ΄ὑπόστασιν τινὰ μέτοχος τὶς γίνεται Θεοῦ»[6]. Στὴν συνεχεία τοῦ κεφαλαίου «περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος» ἀνάφερεται μιὰ λατινικὴ φόρμουλα: «ὁ Θεὸς ὅλος εἶναι μιὰ ἀγάπη ποῦ ἐμπεριέχει στὴν Τριάδα της καὶ Τὸν ἀγαπώντα καὶ ἀγαπημένο καὶ τὴν ἴδια ἡ ἐνεργεία τῆς ἀγάπης, ὁ ἀγαπῶν -εἶναι ὁ Θεὸς Πατήρ, ὁ ἀγαπημένος –εἶναι ὁ Θεὸς Υἱὸς καὶ ἡ ἐνεργεία ποῦ τοὺς ἑνώνει εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον»[7]. Τίνος εἶναι αὐτὴ ἡ ἑνωτικὴ ἐνεργεία; Τοῦ Πάτρος ἐνεργοῦντα-ἀγαπώντα; Τοῦ Υἱοῦ; Ὅμως αὐτὸς παρουσιάζεται ἐδῶ ὄχι ὡς ἐνεργῶν ἀλλὰ ὡς ἐπιδεκτικός της ἐνεργείας... Ἡ φόρμουλα αὐτὴ μεταξὺ ἄλλων δογματικῶν λαθῶν[8] διαπιστώνει τὴν αἱρετικὴ ταύτιση τῆς ὑποστάσεως τοῦ Πνεύματος μὲ τὴν θεία ἐνεργεία καὶ τὴν ὑποβάθμιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ σύγκριση μὲ τὰ ἄλλα θεία πρόσωπα. Αἳ τρεῖς ὑποστάσεις τῆς Ἅγιας Τριάδος εἶναι ἐξίσου ἐνεργοῦσαι τῆ μία θεία ἐνεργεία. Αὐτὴ ἡ χάρη συμφῶνα μὲ τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία εἶναι καὶ ἐνυπόστατή τῆς καθεμίας θείας ὑποστάσεως καὶ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀντιλαμβανομένου ὡς ὑπόσταση.
Νὰ ὁλοκληρώσουμε μὲ τὴν εὐστοχότατη διατύπωση στην Σύνοδο τῆς Κρίτης του μακαριωτάτου Ἁρχιεπισκόπου Ἁθηνῶν και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου : «Μία εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ: «Ἡ γὰρ ἐνέργεια κίνησις ἐστιν οὐσίας, ἄλλ΄οὐκ οὐσία». Καὶ «μία ἥ του θείου θελήματος κίνησις ἐκ προκαταρκτικοῦ αἰτίου τοῦ Πατρὸς ὁρμωμένη καὶ διὰ τοῦ Υἱοῦ προϊούσα καὶ ἐν τῷ ἁγίω Πνεύματι προφαινομένη», κατὰ τὸν ἅγιον Γρηγόριον τὸν Παλαμά.»[9]
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ἡ τριαδολογία καὶ πνευματολογία τοῦ νῦν Ρώσου πατριάρχου βρίθει δογματικῶν λαθῶν ἐκ τῶν ὁποίων οἱ βασικὲς εἶναι:
1) Ἀπόλυτη σύγχυση τοῦ Ἁγίου Πνευμάτος, θεωρουμένου ὡς πρόσωπο-ὑπόσταση μὲ τὴν ἔννοια τοῦ ἁγίου πνεύματος θεωρουμένου ὡς Χάρη δηλαδὴ ὡς ἄκτιστη κοινὴ ἐνεργεία τῶν τριῶν ὑποστάσεων. Συμφῶνα μὲ τὴν ἀπόφαση τῆς Συνόδου τοῦ 1351 τέτοια διδασκαλία ταυτίζεται μὲ τὴν καταδικασμένη ἀπὸ τὴν Β΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο αἵρεση τοῦ Μαρκέλλου.[10][1] Ἡ Σύνοδος τοῦ 1351 ὁρίζει τὴν αἵρεση τοῦ Μαρκέλλου ὡς ταύτιση τῆς θείας ἐνεργείας μὲ τὴν θεία ὑπόσταση, μὲ τὸ θεῖο πρόσωπο ...Ο ὁρίσμος τῆς Σύνοδου η οποία κατά την Μεγάλη και Αγία Συνοδο έχει ὀικουμενικό κύρος εἶναι ἀναντίρρητος :«Διδασκαλία καθολική τῶν ἁγιῶν πατέρων εἰς σύνοδον συνελθόντων ὁπού δὲν δύναται νὰ σφάλωσι, διατὶ οὐκ εἰσὶν αὐτοὶ οἱ λαλοῦντες ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ Πάτρος.»[11] Ἡ μη ὀρθόδοξη διδασκαλία τοῦ Μαρκελλου βλέπουμε στὴν τριαδολογία τῶν ἀντιησηχαστῶν καὶ τοῦ νῦν Ρώσου πατριάρχου...
2)Ἡ μη ὀρθόδοξη διατύπωση ὅτι ὅλη ἡ κτήση μετέχει στὴν ἴδια ἡ θεία ὑπόσταση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: « Ὁ Θεὸς εἶναι ἐξ΄ ὁλοκλήρου παρὼν ἐν τῇ ἐνεργεία Του, τὴν ὁποία τὴν μεταδίδει σὲ ὅλη τὴ κτήση στὸν περιβάλλοντα κόσμο. Τούτη ἡ Θεία ἐνεργεία..., εἶναι προσωπικὸς Θεὸς καὶ ἡ τρίτη ὑπόστασις τῆς Ἁγίας Τριάδος». Τέτοιες διατυπώσεις ἀπαντῶνται μόνο στὴν ρωμαιοκαθολικὴ θεολογία π.χ στὸ Θωμὰ Ἀκινάτη. Ὁ ὁποῖος ὅμως εἶναι πιὸ μετριοπαθεῖς καὶ μιλάει περὶ μετοχῆς στὸ ἴδιο το θεῖο πρόσωπο μόνο της λογικῆς κτιστῆς φύσεως καὶ ὄχι ὅλης της κτήσεως ὅπως ὁ Ρῶσος προϊστάμενος...Ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ὅπως τὴν ἐκφράζει σαφέστατα ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει τὸ ἀντίθετο : « Οὔτε τοινυν κατὰ τὴν οὐσίαν οὔτε κὰθ΄ ὑπόστασιν τινὰ μέτοχος τὶς γίνεται Θεοῦ»[12]. τὸ κτιστὸ, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν σάρκα τοῦ Σεσαρκωμένου Λόγου, δὲν μπορεῖ νὰ μετέχει στὴν θεία ὑπόσταση.
©
[1] Α΄κανόνας ΙΩΑΝΝΟΥ. Ν ΚΑΡΜΙΡΗ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ I. ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1960 σελ.132
[2] Βλ.Π.χ Ἰταλικὴ μετάφραση KIRILL PATRIARCA DI MOSCA E DI TUITE LE RUSSIE LA PAROLE DI PASTORE. VATIKAN-2015 «А что же тогда Бог Дух Святой? Это Божественная энергия, предвечно исходящая от Бога Отца. Ибо не было такого времени, когда эта энергия не исходила бы, и не будет такого времени, когда она перестанет исходить. Исхождение Духа Святого не истощает природы Отца и Его личности, как не истощает Его личности и Его природы предвечное, вневременное рождение Сына. Бог всецело присутствует в Своей энергии, которую Он передает всему творению — окружающему миру. Эта Божественная энергия не является частицей Бога Отца, но включает в себя всю Божественную жизнь, всю Божественную природу. И в этом смысле Бог Дух Святой есть Бог в абсолютном явлении Своей природы, личный Бог и третья ипостась Святой Троицы.» Слово пастыря. митрополит Кирилл митрополит Смоленский и Калининградский Кирилл. Глава О Святой Троице. Ἡ μετάφραση τοῦ χωρίου ἔγινε ἀπὸ τὸ ρωσικὸ πρωτότυπο. Εἶναι ἀπὸ τὶς τηλεοπτικές ὀμηλίες ποὺ ἔκανε ἐπὶ πολλὰ ἔτη πρὶν γίνει πατριάρχης.
[3] Ἑαυτοῦ δὲ τὸ πνεῦμα εἶπεν, ἐπειδὴ μὴ τὴν ὑπόστασιν τοῦ πνεύματος ἔλεγεν, ἀλλὰ τὴν δεδομένην αὐτῷ πρὸς τὸ εὐαγγελίζεσθαι χάριν τοῦ πνεύματος, Gennadius I Scr. Eccl. : Fragmenta in epistulam ad Romanos (in catenis) : Page 353, line 22 Πνεῦμα δὲ ἐνταῦθα οὐ τὴν ὑπόστασιν λέγει τοῦ Πνεύματος, ἀλλὰ τὴν δεδομένην τοῖς πιστεύουσι χάριν.Theodoretus Scr. Eccl. et Theol. : Interpretatio in xiv epistulas sancti Pauli : Volume 82, page 140, line 36
[4] Joannes Damascenus Scr. Eccl. et Theol. : Expositio fidei : Section 59, line 8
[5] Gregorius Nazianzenus Theol. : De filio (orat. 29) : Section 16, line 11
[6] ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ Φεόφανης ΓΠΣ τ.Β΄σελ.246
[7] «Бог весь одна любовь, содержащая в Своей Троице и любящего, и любимого, и само действие любви. Любящий — это Бог Отец, любимый — Бог Сын, и сама любовь, их связующая, есть Бог Дух Святой».
[8]ἡ ὀρθόδοξη παράδοση μιλάει γιὰ τὴν σχέση- ἕνωσιν στὴν Ἁγία Τριάδα...Ἀλλὰ πάντοτε ἀναφερομένη στὴν ὑπόσταση τοῦ Πατρὸς καὶ ὄχι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «ὅταν δὲ τὴν αἰτίαν ζητῶμεν τῆς ἄρρήτου ἐκεινῆς καὶ ὑπὲρ πάντα νοῦν πρὸς ἄλληλα σχέσεως...αὐτὸν αὔθις εὐρίσκομεν καὶ κηρύτομμεν τὸν Πατέρα, αὐτὸν ἕνωσιν αὐτὸν σύνδεσμον»(Αγ.Γρηγοριος ο Παλαμας Λόγοι αποδεικτικοι Β΄36 σ.102.
[9] https://www.holycouncil.org/-/opening-archbishop-ieronymos
[10] μηδεμίαν πρεσβεύειν ἐνεργείαν ἄκτιστον κοινὴν της τρισυποστάτου θεότητος, εἰ μὴ τὸν μόνον... τὸ Πνεῦμα το ἄγιον... Ἀλλ’ ἡ θεία σύνοδος καλῶς...ἐπιγνοῦσα Μαρκέλλου...την δυσσέβειαν ΙΩΑΝΝΟΥ. Ν ΚΑΡΜΙΡΗ ο.π. σελ.401-402
[11] ΠΕΤΡΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟΥ ΗΤΟΙ ΟΙ ΚΥΡΙΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΤΙΣ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΛΙΑ ΜΙΝΙΑΤΗ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΕΡΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΑΘΗΝΑ-2009 σ.81.
[12] ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ο.π
Πρὼτ΄ἂπ΄ ὅλα πρέπει νὰ ἐπισημανθεῖ ὅτι στὴν ὀρθόδοξη δογματικὴ ὑπάρχει πασίγνωστη διάκριση μεταξύ των δύο ἐννοιῶν, μεταξύ του Ἁγίου Πνεύματος, θεωρουμένου ὡς πρόσωπο-ὑπόσταση καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος θεωρουμένου ὡς Χάρη δηλαδὴ ὡς ἄκτιστη κοινὴ ἐνεργεία τῶν τριῶν ὑποστάσεων.[3] Ἡ ἀνάλυση τοῦ ἐν λόγω χωρίου καθὼς καὶ τῶν ἄλλων τοῦ συγγραφέως ἀποδεικνύει ὅτι αὐτὴ ἡ διάκριση τοῦ εἶναι παντελῶς ἄγνωστη. Ἐὰν ἐννοοῦσε τὴν ἐνεργεία τοῦ Θεοῦ ὡς τὴν κοινὴ ἐνεργεία τῶν τριῶν ὑποστάσεων τί νόημα θὰ εἶχε νὰ λέγει «προαιώνια ἐξέρχεται ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός»; Ἐννοεῖ μᾶλλον ἐκπορεύεται... Τί νόημα θὰ εἶχε ἡ σύγκριση αὐτοῦ του «προαιώνια ἐξέρχεται ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς» μὲ τὴν γέννηση τοῦ Υἱοῦ; Ἀφοῦ ἡ γέννηση τοῦ Υἱοῦ εἶναι ἡ ὑποστατικὴ ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ Λόγου; Τί εἶναι ἡ ἐνεργεία κατὰ τὴν ὀρθόδοξη δογματικὴ διδασκαλία; «Ἐνέργεια μὲν οὒν ἐστιν ἡ δραστικὴ καὶ οὐσιώδης της φύσεως κίνησις»[4]. Στὸ ἐν λόγω κείμενο ἀποκληεῖται μιὰ τέτοια ἀντίληψη περὶ ἐνεργείας. Ὑπογραμμίζεται μόνο «ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός... δηλαδὴ ἢ ὑπόσταση...ἡ Θεία ἐνεργεία δὲν εἶναι ἕνα μέρος τοῦ Θεοῦ Πατρός,» , δηλαδὴ της θείας υποστάσεως. Ἐνῶ ἡ ἐνεργεία εἶναι «ἡ οὐσιώδης της φύσεως κίνησις». Δὲν εἶναι οὐσία –φύσις ὁ Πατὴρ «οὔτε οὐσίας ὄνομα ὁ πατήρ, ὢ σοφώτατοι, οὔτε ἐνεργείας»[5] εἶπεν ὁ Θεολόγος... Δηλαδὴ σὲ καμία περίπτωση δὲν μποροῦμε νὰ ταυτίζουμε τὴν θεία ὑπόσταση οὔτε μὲ τὴν θεία οὐσία, οὔτε μὲ τὴν θεία ἐνεργεία. Ὅμως στὸ ἐν λόγω κείμενο τούτη ἡ ταύτιση εἶναι ὁλοφάνερη: «Τούτη ἡ Θεία ἐνεργεία... εἶναι προσωπικὸς Θεὸς καὶ ἡ τρίτη ὑπόσταση τῆς Ἁγίας Τριάδος». Αὐτὴ ἡ ὀντολογικὰ ἀδύνατη- δηλάδη φανταστικὴ καὶ ἀνύπαρκτη θεία ἐνεργεία-ὑπόσταση συμφῶνα μὲ αὐτὴ τὴν «ὀρθόδοξη» τριαδολογία μεταδίδεται «σὲ ὅλη τὴ κτήση». Οἱ διατυπώσεις αὐτὲς δὶ΄ οὐδεμίας διευκρινήσεως θὰ ἠδυνόταν νὰ ἑρμηνευθοῦν ὀρθοδόξως. «Οὔτε τοινυν κατὰ τὴν οὐσίαν οὔτε κὰθ΄ὑπόστασιν τινὰ μέτοχος τὶς γίνεται Θεοῦ»[6]. Στὴν συνεχεία τοῦ κεφαλαίου «περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος» ἀνάφερεται μιὰ λατινικὴ φόρμουλα: «ὁ Θεὸς ὅλος εἶναι μιὰ ἀγάπη ποῦ ἐμπεριέχει στὴν Τριάδα της καὶ Τὸν ἀγαπώντα καὶ ἀγαπημένο καὶ τὴν ἴδια ἡ ἐνεργεία τῆς ἀγάπης, ὁ ἀγαπῶν -εἶναι ὁ Θεὸς Πατήρ, ὁ ἀγαπημένος –εἶναι ὁ Θεὸς Υἱὸς καὶ ἡ ἐνεργεία ποῦ τοὺς ἑνώνει εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον»[7]. Τίνος εἶναι αὐτὴ ἡ ἑνωτικὴ ἐνεργεία; Τοῦ Πάτρος ἐνεργοῦντα-ἀγαπώντα; Τοῦ Υἱοῦ; Ὅμως αὐτὸς παρουσιάζεται ἐδῶ ὄχι ὡς ἐνεργῶν ἀλλὰ ὡς ἐπιδεκτικός της ἐνεργείας... Ἡ φόρμουλα αὐτὴ μεταξὺ ἄλλων δογματικῶν λαθῶν[8] διαπιστώνει τὴν αἱρετικὴ ταύτιση τῆς ὑποστάσεως τοῦ Πνεύματος μὲ τὴν θεία ἐνεργεία καὶ τὴν ὑποβάθμιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ σύγκριση μὲ τὰ ἄλλα θεία πρόσωπα. Αἳ τρεῖς ὑποστάσεις τῆς Ἅγιας Τριάδος εἶναι ἐξίσου ἐνεργοῦσαι τῆ μία θεία ἐνεργεία. Αὐτὴ ἡ χάρη συμφῶνα μὲ τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία εἶναι καὶ ἐνυπόστατή τῆς καθεμίας θείας ὑποστάσεως καὶ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀντιλαμβανομένου ὡς ὑπόσταση.
Νὰ ὁλοκληρώσουμε μὲ τὴν εὐστοχότατη διατύπωση στην Σύνοδο τῆς Κρίτης του μακαριωτάτου Ἁρχιεπισκόπου Ἁθηνῶν και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου : «Μία εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ: «Ἡ γὰρ ἐνέργεια κίνησις ἐστιν οὐσίας, ἄλλ΄οὐκ οὐσία». Καὶ «μία ἥ του θείου θελήματος κίνησις ἐκ προκαταρκτικοῦ αἰτίου τοῦ Πατρὸς ὁρμωμένη καὶ διὰ τοῦ Υἱοῦ προϊούσα καὶ ἐν τῷ ἁγίω Πνεύματι προφαινομένη», κατὰ τὸν ἅγιον Γρηγόριον τὸν Παλαμά.»[9]
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ἡ τριαδολογία καὶ πνευματολογία τοῦ νῦν Ρώσου πατριάρχου βρίθει δογματικῶν λαθῶν ἐκ τῶν ὁποίων οἱ βασικὲς εἶναι:
1) Ἀπόλυτη σύγχυση τοῦ Ἁγίου Πνευμάτος, θεωρουμένου ὡς πρόσωπο-ὑπόσταση μὲ τὴν ἔννοια τοῦ ἁγίου πνεύματος θεωρουμένου ὡς Χάρη δηλαδὴ ὡς ἄκτιστη κοινὴ ἐνεργεία τῶν τριῶν ὑποστάσεων. Συμφῶνα μὲ τὴν ἀπόφαση τῆς Συνόδου τοῦ 1351 τέτοια διδασκαλία ταυτίζεται μὲ τὴν καταδικασμένη ἀπὸ τὴν Β΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο αἵρεση τοῦ Μαρκέλλου.[10][1] Ἡ Σύνοδος τοῦ 1351 ὁρίζει τὴν αἵρεση τοῦ Μαρκέλλου ὡς ταύτιση τῆς θείας ἐνεργείας μὲ τὴν θεία ὑπόσταση, μὲ τὸ θεῖο πρόσωπο ...Ο ὁρίσμος τῆς Σύνοδου η οποία κατά την Μεγάλη και Αγία Συνοδο έχει ὀικουμενικό κύρος εἶναι ἀναντίρρητος :«Διδασκαλία καθολική τῶν ἁγιῶν πατέρων εἰς σύνοδον συνελθόντων ὁπού δὲν δύναται νὰ σφάλωσι, διατὶ οὐκ εἰσὶν αὐτοὶ οἱ λαλοῦντες ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ Πάτρος.»[11] Ἡ μη ὀρθόδοξη διδασκαλία τοῦ Μαρκελλου βλέπουμε στὴν τριαδολογία τῶν ἀντιησηχαστῶν καὶ τοῦ νῦν Ρώσου πατριάρχου...
2)Ἡ μη ὀρθόδοξη διατύπωση ὅτι ὅλη ἡ κτήση μετέχει στὴν ἴδια ἡ θεία ὑπόσταση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: « Ὁ Θεὸς εἶναι ἐξ΄ ὁλοκλήρου παρὼν ἐν τῇ ἐνεργεία Του, τὴν ὁποία τὴν μεταδίδει σὲ ὅλη τὴ κτήση στὸν περιβάλλοντα κόσμο. Τούτη ἡ Θεία ἐνεργεία..., εἶναι προσωπικὸς Θεὸς καὶ ἡ τρίτη ὑπόστασις τῆς Ἁγίας Τριάδος». Τέτοιες διατυπώσεις ἀπαντῶνται μόνο στὴν ρωμαιοκαθολικὴ θεολογία π.χ στὸ Θωμὰ Ἀκινάτη. Ὁ ὁποῖος ὅμως εἶναι πιὸ μετριοπαθεῖς καὶ μιλάει περὶ μετοχῆς στὸ ἴδιο το θεῖο πρόσωπο μόνο της λογικῆς κτιστῆς φύσεως καὶ ὄχι ὅλης της κτήσεως ὅπως ὁ Ρῶσος προϊστάμενος...Ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ὅπως τὴν ἐκφράζει σαφέστατα ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει τὸ ἀντίθετο : « Οὔτε τοινυν κατὰ τὴν οὐσίαν οὔτε κὰθ΄ ὑπόστασιν τινὰ μέτοχος τὶς γίνεται Θεοῦ»[12]. τὸ κτιστὸ, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν σάρκα τοῦ Σεσαρκωμένου Λόγου, δὲν μπορεῖ νὰ μετέχει στὴν θεία ὑπόσταση.
©
[1] Α΄κανόνας ΙΩΑΝΝΟΥ. Ν ΚΑΡΜΙΡΗ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ I. ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1960 σελ.132
[2] Βλ.Π.χ Ἰταλικὴ μετάφραση KIRILL PATRIARCA DI MOSCA E DI TUITE LE RUSSIE LA PAROLE DI PASTORE. VATIKAN-2015 «А что же тогда Бог Дух Святой? Это Божественная энергия, предвечно исходящая от Бога Отца. Ибо не было такого времени, когда эта энергия не исходила бы, и не будет такого времени, когда она перестанет исходить. Исхождение Духа Святого не истощает природы Отца и Его личности, как не истощает Его личности и Его природы предвечное, вневременное рождение Сына. Бог всецело присутствует в Своей энергии, которую Он передает всему творению — окружающему миру. Эта Божественная энергия не является частицей Бога Отца, но включает в себя всю Божественную жизнь, всю Божественную природу. И в этом смысле Бог Дух Святой есть Бог в абсолютном явлении Своей природы, личный Бог и третья ипостась Святой Троицы.» Слово пастыря. митрополит Кирилл митрополит Смоленский и Калининградский Кирилл. Глава О Святой Троице. Ἡ μετάφραση τοῦ χωρίου ἔγινε ἀπὸ τὸ ρωσικὸ πρωτότυπο. Εἶναι ἀπὸ τὶς τηλεοπτικές ὀμηλίες ποὺ ἔκανε ἐπὶ πολλὰ ἔτη πρὶν γίνει πατριάρχης.
[3] Ἑαυτοῦ δὲ τὸ πνεῦμα εἶπεν, ἐπειδὴ μὴ τὴν ὑπόστασιν τοῦ πνεύματος ἔλεγεν, ἀλλὰ τὴν δεδομένην αὐτῷ πρὸς τὸ εὐαγγελίζεσθαι χάριν τοῦ πνεύματος, Gennadius I Scr. Eccl. : Fragmenta in epistulam ad Romanos (in catenis) : Page 353, line 22 Πνεῦμα δὲ ἐνταῦθα οὐ τὴν ὑπόστασιν λέγει τοῦ Πνεύματος, ἀλλὰ τὴν δεδομένην τοῖς πιστεύουσι χάριν.Theodoretus Scr. Eccl. et Theol. : Interpretatio in xiv epistulas sancti Pauli : Volume 82, page 140, line 36
[4] Joannes Damascenus Scr. Eccl. et Theol. : Expositio fidei : Section 59, line 8
[5] Gregorius Nazianzenus Theol. : De filio (orat. 29) : Section 16, line 11
[6] ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ Φεόφανης ΓΠΣ τ.Β΄σελ.246
[7] «Бог весь одна любовь, содержащая в Своей Троице и любящего, и любимого, и само действие любви. Любящий — это Бог Отец, любимый — Бог Сын, и сама любовь, их связующая, есть Бог Дух Святой».
[8]ἡ ὀρθόδοξη παράδοση μιλάει γιὰ τὴν σχέση- ἕνωσιν στὴν Ἁγία Τριάδα...Ἀλλὰ πάντοτε ἀναφερομένη στὴν ὑπόσταση τοῦ Πατρὸς καὶ ὄχι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «ὅταν δὲ τὴν αἰτίαν ζητῶμεν τῆς ἄρρήτου ἐκεινῆς καὶ ὑπὲρ πάντα νοῦν πρὸς ἄλληλα σχέσεως...αὐτὸν αὔθις εὐρίσκομεν καὶ κηρύτομμεν τὸν Πατέρα, αὐτὸν ἕνωσιν αὐτὸν σύνδεσμον»(Αγ.Γρηγοριος ο Παλαμας Λόγοι αποδεικτικοι Β΄36 σ.102.
[9] https://www.holycouncil.org/-/opening-archbishop-ieronymos
[10] μηδεμίαν πρεσβεύειν ἐνεργείαν ἄκτιστον κοινὴν της τρισυποστάτου θεότητος, εἰ μὴ τὸν μόνον... τὸ Πνεῦμα το ἄγιον... Ἀλλ’ ἡ θεία σύνοδος καλῶς...ἐπιγνοῦσα Μαρκέλλου...την δυσσέβειαν ΙΩΑΝΝΟΥ. Ν ΚΑΡΜΙΡΗ ο.π. σελ.401-402
[11] ΠΕΤΡΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟΥ ΗΤΟΙ ΟΙ ΚΥΡΙΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΤΙΣ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΛΙΑ ΜΙΝΙΑΤΗ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΕΡΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΑΘΗΝΑ-2009 σ.81.
[12] ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ο.π
