Μέρος πρῶτο.
Ορθόδοξο θεολογικό ἰνστιτοῦτο ἀφιερωμένο
στὸν Ἅγιο Τυχώνα και οι επιδράσεις τοῦ.
«Μερικὰ προβλήματα τῆς περαιτέρω ἔρευνας τῆς θεολογίας τῶν ἀντιχαλκιδόνιων» [1] τοῦ ἱερέα Ὀλὲγ Δαβιδένκωφ[2]
Τὸ ἐν λόγω ἄρθρο τοῦ καθηγητῆ δογματικῆς του νῦν πρωθιερέα Ὀλὲγ Δαβιδένκωφ δημιουργεῖ πολλὰ ἐρωτήματα και μπορεί να γίνει μια βάση για την αναγκαία συζήτηση περί τεραστίων προβλημάτων στην ρωσική ὀρθόδοξη θεολογία. Δὲν εἶναι σίγουρο, κατά την γνώμη μας, αν μπορεῖ ἡ θεολογία ποὺ διδάσκεται στὰ ρωσικὰ θεολογικά ἱδρύματα νὰ ὀνομάζεται ἔτσι. Ό κ-ς Δαβιδένκωφ ἔχει γράψει όλα τα ἐγχειρίδια δογματικῆς μὲ τὰ ὁποῖα διδάσκονται ἡ φοιτητὲς τοῦ ἰνστιτούτου τὰ πτυχία τοῦ ὁποίου εἶναι ἀναγνωρισμένα ἀπὸ τὸ κράτος.
Στὴν ἀρχὴ ἤδη διαβάζουμε ἕναν πολὺ ἀμφίβολο ἰσχυρισμὸ τοῦ : «Τὸ χριστολογικὸ σύστημα τοῦ Σεβήρου δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἡ χριστολογία τοῦ Ἁγίου Κύριλλου ποὺ ἑρμηνεύτηκε μὲ πιὸ συστηματικὸ τρόπο». Τὸ περίεργο εἶναι ὅτι στὴν συνέχεια (πρὸς τὰ τέλη τοῦ ἄρθρου) ὁ ἴδιος ὁ Δαβιδενκὼφ ὀρθῶς καὶ μὲ σαφήνεια ἐπισημάνει σοβαρότατες διαφορὲς τοῦ Σεβήρου καὶ Κυρίλλου.
Ὁ Ρῶσος «δογματηστὴς» ἐννοεῖ ἀκριβῶς αὐτὸ διότι στὴν συνεχεία γράφει : « Οἱ δυὸ οἰκογένειες τῆς Ἀνατολικῆς ἐκκλησίας... ἐὰν μελετήσουν τὴν ἱστορία τῆς ἐξελίξεως τῶν χριστολογικῶν ἀπόψεών τους θὰ καταλάβουν ὅτι οἱ δογματικὲς στάσεις τοὺς βασίζονται στὸ ἴδιο θεμέλιο δηλ. στὴν χριστολογικὴ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου». (σ.103) Θὰ ἐπρεπε νὰ ἀναρωτηθεῖ κάνεις : «περὶ ποιῶν οἰκογενειῶν πρόκειται; Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι γιὰ τὸν ἐν λόγω καθηγητὴ δογματικῆς θεολογίας Π.χ ἡ Ἀρμενικὴ ἐκκλησία δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ μιὰ τοπικὴ ὀρθόδοξη ἐκκλησία. Εἶναι ὁλοφάνερο ἐπίσης ὅτι δίνει προτεραιότητα ὄχι στὶς ἀποφάσεις τῶν οἰκουμενικῶν συνόδων ἀλλὰ στὴν θεολογία μόνο ἑνὸς πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ θέση αὐτὴ εἶναι ἀπολύτως ξένη πρὸς τὸ ὀρθόδοξο φρόνημα
«Διδασκαλία καθολική τῶν ἁγιῶν πατέρων εἰς σύνοδον συνελθόντων ὁπού δὲν δύναται νὰ σφάλωσι, διατὶ οὐκ εἰσὶν αὐτοὶ οἱ λαλοῦντες ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ Πάτρος. Τὰ ρητά τῶν Ἁγίων πατέρων κὰτ΄ἴδιαν εἶναι διδασκαλία μερικὴ ἀνθρώπων ὅπου ἐνεδεχεται νὰ σφαλῶσι, ὡς ἄνθρωποι ἐπειδὴ πᾶς ἀνθροπος ψεύτης ἀλλὰ ἡ μερικὴ διδασκαλία διὰ νὰ εἶναι ὀρθὴ πρέπει νὰ εἶναι συμφώνη μὲ τὴν καθολικὴν» [3].
Ἡ εἰσαγωγὴ περὶ τοῦ Σεβήρου δὲν ἦταν καθόλου τυχαία. Βάσει τῶν προαναφερθέντων εἰπώθηκε ἀπὸ τὸν Δαβιδενκὼφ τὸ ἑξῆς: « Ἐφόσον οἱ περισσότεροι ἐκ τῶν σημερινῶν ἀντιχαλκιδονίων εἶναι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Σεβήρου πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξοι διότι οἱ διαφορὲς μεταξὺ μας ἔχουν γλωσσικὸ χαρακτήρα μόνο καὶ δὲν ἀφοροῦν στὴν οὐσία τῆς χριστολογικῆς πίστεώς μας».(σ.103)
Για ποιες διαφορές πρόκειται; Μόνο προς το τέλος δίνει την απάντηση βάσει της εν λόγω «φόρμουλας» : «Συμφῶνα μὲ τὶς ἐπεξηγήσεις τοῦ Κύριλλου θὰ μπορούσαμε νὰ τὴν ἑρμηνεύσουμε τὴν διατύπωση αὐτὴ ὡς «ἡ θεία φύσις ἑνωμένη στὴν Ὑπόσταση τοῦ Υἱοῦ μὲ τὴν τέλεια ἀνθρωπότητα (ἀνθρώπινη φύση)». Ορθή είναι η διατυπώση αυτή του Δαβιδένκωφ. Για τον Σεβήρο γράφει επίσης απολύτως σωστά :« Στὴν χριστολογία τοῦ Σεβήρου ἡ σημασία τῆς φόρμουλας ἀλλάζει...ὁ Σεβῆρος εἰσάγει καινούργιες διατυπώσεις ποὺ δὲν τὶς εἶχε ὁ Ἅγιος Κύριλλος «μιὰ φύσις σύνθετος» μιὰ φόρμουλα ἀρειανικης καταγωγῆς, καὶ «μιὰ φύσις μετὰ τὴν ἑνῶσιν»...καὶ αὐτὸ ἀποδίδει ὁ Σεβῆρος ὄχι στὸν Θεόν Λόγον ἀλλὰ στὸν Χρίστο (τὸν ὁποῖον ἐκλαμβάνει) ὡς ἀποτέλεσμα ἑνώσεως...γιὰ τὸν Σεβῆρο (ἡ μιὰ φύσις τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμένη) είναι στην ουσία ο ορισμός του Χρίστου». Τὰ πράγματα, ὅπως βλέπουμε, γίνονται ὅλο καὶ πιὸ περίπλοκα...
Λοιπὸν πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξοι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Σεβήρου ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο μὲ τὴν οἰκουμενικὴ διδασκαλία συμφωνία δὲν ἔχει, ἀλλὰ οὔτε μὲ τὸν Κύριλλο συμφωνεῖ;
Καὶ τὴν ἀσυμφωνία αὐτὴ ἀντιλαμβάνεται πολύ καλά ὃ ἴδιος ὁ καθηγητής... Φάσκει καὶ ἀντιφάσκει λοιπόν... Εἶναι δύσκολο νὰ πει ἕνας θεολόγος τί συμβαίνει στὴν περίπτωση τοῦ Δαβιδένκωφ. Ὁ πρωθιερέας (ὀρθόδοξος), ὁ ὁποῖος μάλιστα θεωρεῖται εἰδικὸς στὴν χριστολογία τοῦ Σεβήρου καὶ ἐν γένει τῶν ἀντιχαλκιδονίων καὶ ἔχει τόσες δημοσιεύσεις πάνω στὰ σχετικὰ θέματα νὰ πέφτει σὲ τέτοιες ἀντιφάσεις ; Ἡ ἐξήγηση βρίσκεται, κατὰ τὴν γνώμη μας, στὴν ὀρολογικὴ σύγχυση, καὶ πιὸ συγκεκριμένα στὴν ἀποδοχὴ τῆς «μερικῆς (individual) φύσεως.[4] Κατὰ τὸν Δαβιδενκὼφ ὁ Κύριλλος χρησιμοποιεῖ τὸν ὄρο φύσις καὶ μ̉ αὐτὴ τὴν ἔννοια (ὄχι μόνο με αὕτην ἀλλὰ καὶ μὲ αὐτὴν): «Ὑπάρχει μιὰ διαδεδομένη ἄποψη συμφῶνα μὲ τὴν ὁποία ὁ Ἄγ.Κύριλλος χρησιμοποιεῖ τὸν ὄρο φύσις ἀποκλειστικὰ μὲ τὴν ἔννοια μερικῆς πραγματικότητας ἢ ὑποστάσεως...ἡ δεύτερη σημασία τοῦ ὄρου εἶναι ἡ συγκεκριμένη ὑλοποίηση τῆς κοινῆς φύσεως ἢ φύσις μερικὴ» ὁ Δαμασκηνός το ὀνομάζει «ἐν ἄτομο θεωρουμένη φύσις» Εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ καταλάβει κανεὶς πρόκειται περὶ ἑνὸς ἀνίκανου φιλόσοφου καὶ θεολόγου ἢ μήπως ὁ Δαβιδένκωφ κάνει ἕνα πονηρὸ βῆμα μὲ σκόπο νὰ πλανήσει τοὺς ἀναγνῶστες; Ἀσφαλῶς καὶ δὲν ταυτίζεται ἡ μερικὴ φύση τῶν αἱρετικῶν μὲ τὴν «ἐν ἄτομω θεωρουμένη φύσιν» τῶν πατέρων: «οὐκ ἔστιν εὐρεῖν μερικὴν καὶ ἰδιάζουσαν φύσιν, ἤτοι οὐσίαν,»[5] γράφει ὁ ὅσιος Ἰωάννης.
Αὐτὸ τὸ σήμειο εἶναι παρὰ πολὺ σημαντικὸ καὶ πρέπει νὰ σταθοῦμε σὲ αὐτὸ μὲ μεγάλη προσοχὴ. Δημοσιεύτηκε πέρυσι και φέτος μία σειρά άρθρων ἑνὸς υποψηφίου διδάκτορα θεολογίας (ἵδρυμα μεταπτυχιακῶν σπουδῶν τοῦ πατριαρχείου τῆς Μόσχας) τοῦ κ-οῦ Ρουμπὲν Μκρτσίαν (ἀρμενικῆς καταγωγῆς) στο περίοδικό του πάτριαρχείου «Εκκλησία και ο χρόνος»(Церковь и время).[6] Ὅλα αὐτὰ τὰ ἄρθρα ἀναδημοσιευτῆκαν καὶ στὴν γνώστη ἰστοσελίδα τῆς θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας bogoslov.ru. «Ἡ ἔννοια «ἀσώματο» καὶ οἱ θεωρίες τῆς κοινῆς καὶ τῆς μερικῆς φύσεως (частной природы) στὰ πατερκὰ ἔργα τοῦ 5-6 αἵ», Οἱ θεωρίες τῆς κοινῆς καὶ τῆς μερικῆς φύσεως στὴν χριστολογία τῶν χαλκιδονίων καὶ προχαλκιδονίων», ἔτσι ὀνομάζονται τα άρθρα ἄρθρα αυτά... ; Κάνει πολλὲς παραπομπὲς στὶς δημοσιεύσεις τοῦ Δαβιδένκωφ. Ἔχω πάρει ἕνεργο μέρος στὴν συζήτηση (στὸ διαδίκτυο) καὶ μόνο ἐγὼ ἀντιστάθηκα στὴν ἐντελῶς ἀνορθόδοξη περὶ «μερικῆς» φύσεως ὁρολογία αὐτὴ τὴν ὁποία παρουσιάζει ὡς ἀπολύτως δεκτὴ καὶ ἀπὸ τοὺς ὀρθοδόξους θεολόγους... Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικά τα λόγια τοῦ κ-οῦ Μκρτσίαν. Εἶπε λοίπον σὲ μένα μετὰ ἀπὸ τὶς ἐμπεριστατωμένες ἐνστάσεις μου : «Νὰ ἔχετε ὓπ΄ὄψιν παρακαλῶ ὅτι πρὶν δημοσιεύσω τὸ ἕνα ἢ τὸ ἄλλο ἄρθρο μου τὸ δίνω γιὰ ἐξέταση σὲ ἕνα τουλάχιστον εἰδικὸ ( συνήθως σὲ ἕνα διδάκτορα θεολογίας), καὶ σὲ ἕνα εἰδικὸ στὴν ἀρχαία φιλοσοφία( ὄχι πιὸ κάτω ἀπὸ τὸ master), καὶ λαμβάνοντας ὑπ’ὄψιν τὶς παρατηρήσεις τοὺς κάνω ἀπαραίτητες διορθώσεις καὶ μετὰ δημοσιεύω» ...
Στὴν προσπάθειά του νὰ δικαιολογήσει τὸν ἰσχυρισμὸ τοῦ περὶ μερικῆς φύσεως ξεκινᾶ ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους φιλόσοφους.[7] Ἐπισημαίνει σωστὰ ὅτι ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ὁ Ἀμμώνιος χρησιμοποιοῦν τὸν ὄρο «μερικὴ οὐσία». Ὅμως γίνεται μιὰ πολὺ περίεργη διατύπωση (χωρὶς παραπομπὴ) ὅτι δῆθεν ὁ διδάσκαλος τοῦ Ἀμμώνιου τουτέστιν ὁ Προκλὸς ἔχει καὶ «μερικὴ οὐσία» καὶ «μερικὴ φύσις». Αὐτὸ δὲν εἶναι ἀλήθεια. Ἐπανειλημμένως ζήτησα νὰ τὸ ἀποδείξει αὐτὸ καὶ καμία ἀπάντηση δὲν ἔλαβα. Ὅμως δὲν εἶναι τὸ ἴδιο νὰ πεῖ κάνεις «μερικὴ οὐσία» ἢ νὰ πεῖ «μερικὴ φύσις».
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος γράφει «Εἰ δὲ φαίη τις, ὅτι Πέτρον καὶ Παῦλον καὶ Βαρνάβαν φαμὲν τρεῖς οὐσίας μερικάς [δῆλον ὅτι τοῦτ' ἐστιν ἰδικάς]· τοῦτο γὰρ κυριώτερον εἰπεῖν, γνώτω ὅτι μερικὴν οὐσίαν, τουτέστιν ἰδικήν, λέγοντες οὐδὲν ἕτερον σημᾶναι βουλόμεθα ἢ ἄτομον, ὅπερ ἐστὶ πρόσωπον.... ὅτι καταχρηστικῶς καὶ οὐ κυρίως τοῦτο λέγομεν διά τινα συνήθειαν ἐξ ἀναγκαίων αἰτιῶν κρατήσασαν»[8].
Όμως ουδείς εκ των πατέρων ούτε καταχρηστικῶς επιτρέπει να χαρακτηρίζεται ένα άτομο με τον όρο «μερικὴ φύσις». Για΄ποίο λόγο όμως γίνεται αυτή η παραπλάνηση από τον κ-ο Μκρτσίαν και από τους αγνώστους ειδικούς φιλοσόφους και θεολόγους οι οποίοι τον κατευθύνουν και προωθούν τα άρθρα του; Μήπως για να προωθήσει ὠς ὀρθόδοξη την σευηριανή «ἐξαρτημένη ὑπόσταση». Πως προσδιορίζει την μερική φύσις; « Ἡ μερικὴ φύσις εἶναι ὑπόσταση ἀλλὰ ἑξαιρεμένων τῶν συμβεβηκότων [9] .(χωρίς akcidencii).
Λίγο παρακάτω γράφει ὅμως ἄλλο προσδιορισμὸ μερικῆς φύσεως «Παράλληλα μὲ τὴν ὁμολογία στὸ Χρίστο κοινῆς φύσεως ὑπῆρχε καὶ ἡ ὁμολογία τῆς μερικῆς φύσεως δηλ. μιᾶς ἐνώτητας ποῦ δημιουργήθηκε ἀπὸ τὴν κοινὴ φύση καὶ συμβεβηκότα (akcidenci)» Φάσκει καὶ ἀντιφάσκει λοίπον καὶ ὁ Μκρτσιαν. Ὅπως καὶ ἂν ἔχει τὸ πράγμα, ὅ,τι καὶ νὰ ἐννοοῦν λέγοντας «μερικὴ φύσις» βλέπουμε σαφέστατη ὁμοιότητα μὲ τὴν «σεβηριανή νεστοριανίζουσα χριστολογική ὁρολογία: «ἰδιοσύστατος ὑπόστασις» ὁ Λόγος, «ἐξηρτημένη ὑπόστασις» ἡ προσληφθεῖσα σάρξ, «σύνθετος φύσις καί ὑπόστασις»[10]. Πρέπει νὰ ὑπογραμμιστεῖ ὅτι ὁ Δαβιδένκωφ γνωρίζει πολὺ καλὰ αὐτὲς τὶς ἰδιαιτερότητες τῆς σεβηριανῆς χριστολογίας : ««ὁ Χρίστος κατὰ τὸν Σεβῆρο ἀποτελεῖται ἐκ δυὸ ὑποστάσεων μιᾶς ἰδιοσύστατης ὑποστάσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου καὶ μιᾶς μὴ ἰδιοσύστατης ἀνθρώπινης ὑποστάσεως» (ο.π. σ107).
Στὴν σελίδα 109 διαβάζουμε κάτι ἀκόμα πιὸ ἐνδιαφέρον : «Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἀνακαλύπτουμε ὅτι ἡ χριστολογικὴ πεποίθηση τοῦ Σεβήρου ἔχει τὴν ἴδια ὀντολογικὴ βάση μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Νεστορίου». Ὀρθὴ παρατήρηση. Όμως πῶς τότε ἐξηγοῦνται τὰ λόγια τοῦ ἴδιου «Ἐφόσον οἱ περισσότεροι ἐκ τῶν σημερινῶν ἀντιχαλκιδονίων εἶναι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Σεβήρου πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξοι»;(ο.π.103) Δηλαδὴ ὁ Σεβῆρος καὶ οἱ ὀπαδοὶ τοῦ εἶναι καὶ νεστοριανοὶ κατὰ βάθος ἀλλὰ δὲν πειράζει; Ἃς ἐπιστρέψουμε ὅμως στὸ ἄρθρο τοῦ Μκρτσίαν ὅπου καὶ ἀπίστευτες ἀνακαλύψεις στὴν ἱστορία τῶν δογμάτων « ἐὰν προσεκτικὰ μελετήσουμε τὸν σύμβολο τῆς Νίκαιας θὰ ἀνακαλύψουμε ὅτι ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει σὲ μιὰ ὁριστικὴ μορφὴ ἡ θεωρία τῆς κοινῆς οὐσίας(φύσεως).
«Καὶ ἓν θέλημα Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ βούλημα, ἐπεὶ καὶ ἡ φύσις μία καὶ ἀδιαίρετος.[11]» Ἡ φράση τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου ἀρκεῖ γιὰ νὰ ἀνατρέψει αὐτὸ τὸ ἀνόητο ἰσχυρισμὸ. Ἀκολουθεῖ μιὰ πολὺ πιὸ περίεργη διατύπωση «δὲν εἶναι καθόλου τυχαῖο ὅτι ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος σχεδὸν μέχρι τὰ τέλη τῆς ζώης τοῦ ὑποστήριζε φόρμουλα «μιὰ ὑπόστασης, τρία πρόσωπα». Δεν κάνει παραπομπή... Δηλαδὴ κατὰ τὸν Μκρτσίαν, (ἂν καὶ πολλοὶ ἄλλοι στὴν Ρωσία τὸ λέγουν αὐτὸ) ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος «μίαν ὑπόστασιν ἀντὶ τῶν τριῶν λέγει»; Η αίρεση του Σαβελλίου σ΄αυτό συνιστάται «Σαβέλλιος μίαν ὑπόστασιν ἀντὶ τῶν τριῶν λέγει»[12] λακωνικῶς καὶ εὐστόχως, ὅπως πάντα, προσδιορίζει ὁ μακάριος Θεοδώρητος τὴν αἵρεσή του.
Πρέπει νὰ ἀναρωτηθεῖ κανεὶς οἱ ἀντιφάσεις τοῦ Δαβιδένκωφ ἔμειναν ἀπαρατήρητες στὴν Ρωσία; Ἃς τὸ δοῦμε καὶ αὐτό. Τὸ θέμα εἶναι ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύση στὸν Χρίστο κατὰ τὸν Δαβιδένκωφ ὄχι μόνο μερικὴ (ἀτομικὴ) εἶναι, ἀλλὰ ταυτοχρῶνος ὑπάρχει καὶ ὡς «ἕνα κοινὸν πρόσωπον τῆς ἀνθρωπότητας» ..."Σύμφωνα μὲ τὸν Μεγεινδὸρφ στὴν θεολογικὴ σκέψη τοῦ Ἁγίου Κύριλλου ὁ Χριστὸς ἀντιλαμβάνεται ὄχι μόνο ὡς ἱστορικὸ ἄτομο ἀλλὰ καὶ ὡς μαζικὴ προσωπικότητα"(ὁ.π σ.105) ...Εφόσον δεν έχουμε στον Χριστό ένα ξεχωριστό ανθρώπινο πρόσωπο έχουμε εν αυτώ ένα κοινόν πρόσωπον τής ανθρωπότητας" και μας παραπέμπει στο
PG 73. 161 c.)
Τό κοινόν τής άνθρωπτητος… πρόσωπον» , όμως εκεί αν δούμε το χωρίο αυτό ολόκληρο θα διαβάσουμε «Ἐν Χριστῷ, καὶ τὸ κοινόν της ἀνθρωπότητος εἰς αὐτὸν ἀναβιοί πρόσωπον» Εἶναι δύσκολο νὰ πεῖ κανεὶς ἂν πρόκειται περὶ συνειδητῆς περιπλανήσεως(αναίρεσε το «εἰς αὐτὸν ἀναβιοί») ἢ περὶ θεολογικοῦ σφάλματος, ὅμως αὐτὸ δὲν ἔμεινε καθόλου ἀπαρατήρητο καὶ πρόκαλεσε ἀντίδραση διότι το λέγει και αλλού. Αντίδραση υλοποιήθηκε στο άρθρο «Άγιος Κύριλλος» στην Ορθόδοξη εγκυκλοπαίδεια το οποίο επιμελήθηκε ο καθηγητής της θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας ιερομόναχος Θεώδορος Ιουλάεφ. Γνωρίζει καλά τα αρχαία ελληνικά μεταφράζει τον Κύριλλο είχα αλληλογραφία μαζί του και το είχα διαπιστώσει. Τὸ πιὸ ἐπίμαχο σημεῖο τοῦ ἄρθρου ἐπηρεάστηκε ἀπὸ τὴν προαναφερθεῖσα θεωρία περὶ τοῦ κοινοῦ της ἄνθρωποτητος… πρόσωπου». Γράφει : «Χρίστος (στα έργα τοῦ Κυρίλλου) σε όλη την ύπαρξη Του εμφανίζεται ως ανθρώπινο άτομο[13] (γεννιέται, πεινάει, προσεύχεται μὲ δάκρυα, ὑπομένει πάθη)...κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα τοῦ ἂν καὶ ἀνήκει στὴν δική μας φύση δὲν εἶναι οἱ κοινή φύση ἀλλὰ ἀτομικὸ ὃν индивидуальным существом που λαμβάνει την ύπαρξή του στην Υπόσταση του Λόγου. Και έτσι στα σοβαρά νομίζει ότι αντέδρασε στον «αιρετικό» Δαβιδένκώφ. Το ίδιο λεγει, μόνο που αποφεύγει να μιλά περὶ τοῦ κοινοῦ πρόσωπου της ἄνθρωποτητος… γι΄αυτό και υπογραμμίζει αυτό το ἀτομικὸ ὃν. Ἔχω ἐξηγήσει λεπτομερῶς στὸν Ἰουλάεφ τὸ λάθος του, ἀλλὰ παρὰ ταῦτα δημοσιεύτηκε τὸ λάθος (μου τὸ εἶχε στείλει τὸ ἄρθρο προτοῦ δημοσιευτεῖ).
Αυτή η ιστορία πρόσφατα είχε μια συνεχεία στο μπλογ ενός μοναχού μέσα σε ένα καυτό θέμα για την συνάντηση του πατριάρχη Κυρίλλου με τον πάπα. Είπαμε και μια κουβέντα στα ελληνικά. Πρέπει να επισημανθεί ότι ο π. Θεόδωρος είναι πολύ καλός άνθρωπος απλώς το γενικό θεολογικό και εκκλησιαστικό κλήμα της Ρωσικής εκκλησίας τον επηρέασε. Στην Ρωσία δεν υπάρχει ελεύθερη συζήτηση επικρατεί ολοκληρωτικό σταλινικό θα λέγαμε καθεστώς στην Εκκλησία...
«Μερικὰ προβλήματα τῆς περαιτέρω ἔρευνας τῆς θεολογίας τῶν ἀντιχαλκιδόνιων» [1] τοῦ ἱερέα Ὀλὲγ Δαβιδένκωφ[2]
Τὸ ἐν λόγω ἄρθρο τοῦ καθηγητῆ δογματικῆς του νῦν πρωθιερέα Ὀλὲγ Δαβιδένκωφ δημιουργεῖ πολλὰ ἐρωτήματα και μπορεί να γίνει μια βάση για την αναγκαία συζήτηση περί τεραστίων προβλημάτων στην ρωσική ὀρθόδοξη θεολογία. Δὲν εἶναι σίγουρο, κατά την γνώμη μας, αν μπορεῖ ἡ θεολογία ποὺ διδάσκεται στὰ ρωσικὰ θεολογικά ἱδρύματα νὰ ὀνομάζεται ἔτσι. Ό κ-ς Δαβιδένκωφ ἔχει γράψει όλα τα ἐγχειρίδια δογματικῆς μὲ τὰ ὁποῖα διδάσκονται ἡ φοιτητὲς τοῦ ἰνστιτούτου τὰ πτυχία τοῦ ὁποίου εἶναι ἀναγνωρισμένα ἀπὸ τὸ κράτος.
Στὴν ἀρχὴ ἤδη διαβάζουμε ἕναν πολὺ ἀμφίβολο ἰσχυρισμὸ τοῦ : «Τὸ χριστολογικὸ σύστημα τοῦ Σεβήρου δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἡ χριστολογία τοῦ Ἁγίου Κύριλλου ποὺ ἑρμηνεύτηκε μὲ πιὸ συστηματικὸ τρόπο». Τὸ περίεργο εἶναι ὅτι στὴν συνέχεια (πρὸς τὰ τέλη τοῦ ἄρθρου) ὁ ἴδιος ὁ Δαβιδενκὼφ ὀρθῶς καὶ μὲ σαφήνεια ἐπισημάνει σοβαρότατες διαφορὲς τοῦ Σεβήρου καὶ Κυρίλλου.
Ἐν παση περιπτώσει δὲν ἔγραψε οὔτε μιὰ λέξη ὁ Δαβεδενκωφ ὅτι τὰ συμπεράσματα αὐτὰ εἶναι λανθασμένα καὶ δὲν ἀναφέρθηκε στὶς ἀπόψεις θεολόγων ποὺ τὸ ἔχουν ἀποδείξει. Λαμβάνοντας ὑπὸ ὄψιν ὅτι παρουσιάζεσαι ὡς μεταφραστῆς ἑνὸς σχετικοῦ ἔργου τοῦ κ-οὐ Μποζοβίτη γνωρίζει καλά τὰ ἐπιχειρήματα τῶν παραδοσιακῶν θεολόγων ποὺ ἔχουν ἀνατρέψει τὰ προαναφερθέντα λανθασμένα συμπεράσματα περὶ τῶν ἀντιχαλκιδονίων...
Ὅπως καὶ ἂν ἔχει ὁ
Σεβῆρος περιγράφεται με ἔνα πονηρό τρόπο ὄχι ὡς παραποιητὴς τῆς θεολογίας τοῦ Κυρίλλου ἀλλὰ ὡς
πιστὸς ὀπαδός του, καὶ μάλιστα ὡς ἕνας θεολόγος ποὺ ἔχει κάνει ὀρθὴ ἐπεξεργασία τῆς κυριλλείας χριστολογίας. Ὁ Ρῶσος «δογματηστὴς» ἐννοεῖ ἀκριβῶς αὐτὸ διότι στὴν συνεχεία γράφει : « Οἱ δυὸ οἰκογένειες τῆς Ἀνατολικῆς ἐκκλησίας... ἐὰν μελετήσουν τὴν ἱστορία τῆς ἐξελίξεως τῶν χριστολογικῶν ἀπόψεών τους θὰ καταλάβουν ὅτι οἱ δογματικὲς στάσεις τοὺς βασίζονται στὸ ἴδιο θεμέλιο δηλ. στὴν χριστολογικὴ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου». (σ.103) Θὰ ἐπρεπε νὰ ἀναρωτηθεῖ κάνεις : «περὶ ποιῶν οἰκογενειῶν πρόκειται; Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι γιὰ τὸν ἐν λόγω καθηγητὴ δογματικῆς θεολογίας Π.χ ἡ Ἀρμενικὴ ἐκκλησία δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ μιὰ τοπικὴ ὀρθόδοξη ἐκκλησία. Εἶναι ὁλοφάνερο ἐπίσης ὅτι δίνει προτεραιότητα ὄχι στὶς ἀποφάσεις τῶν οἰκουμενικῶν συνόδων ἀλλὰ στὴν θεολογία μόνο ἑνὸς πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ θέση αὐτὴ εἶναι ἀπολύτως ξένη πρὸς τὸ ὀρθόδοξο φρόνημα
«Διδασκαλία καθολική τῶν ἁγιῶν πατέρων εἰς σύνοδον συνελθόντων ὁπού δὲν δύναται νὰ σφάλωσι, διατὶ οὐκ εἰσὶν αὐτοὶ οἱ λαλοῦντες ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ Πάτρος. Τὰ ρητά τῶν Ἁγίων πατέρων κὰτ΄ἴδιαν εἶναι διδασκαλία μερικὴ ἀνθρώπων ὅπου ἐνεδεχεται νὰ σφαλῶσι, ὡς ἄνθρωποι ἐπειδὴ πᾶς ἀνθροπος ψεύτης ἀλλὰ ἡ μερικὴ διδασκαλία διὰ νὰ εἶναι ὀρθὴ πρέπει νὰ εἶναι συμφώνη μὲ τὴν καθολικὴν» [3].
Ἡ εἰσαγωγὴ περὶ τοῦ Σεβήρου δὲν ἦταν καθόλου τυχαία. Βάσει τῶν προαναφερθέντων εἰπώθηκε ἀπὸ τὸν Δαβιδενκὼφ τὸ ἑξῆς: « Ἐφόσον οἱ περισσότεροι ἐκ τῶν σημερινῶν ἀντιχαλκιδονίων εἶναι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Σεβήρου πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξοι διότι οἱ διαφορὲς μεταξὺ μας ἔχουν γλωσσικὸ χαρακτήρα μόνο καὶ δὲν ἀφοροῦν στὴν οὐσία τῆς χριστολογικῆς πίστεώς μας».(σ.103)
Δημηουργείται ἐντυπώση ὅτι
κατὰ τὸν Δαβιδένκωφ ἡ θεολογία τοῦ
Σεβήρου βρίσκεται σὲ ἀπόλυτη συμφωνία μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Κύριλλου σὰν νὰ μὴν ἐπρόκειτο περὶ αἱρετικοῦ ποὺ
ἀναθεματίστηκε ἀπὸ τὴν ΣΤ΄ οἰκουμενικὴ σύνοδο... Ἡ χριστολογία τοῦ Σεβήρου καταδικάστηκε ἀπὸ
τοὺς πατέρες ποὺ θεωροῦσαν τὸν ἑαυτό τους ὡς ἀπόλυτα συμφώνους μὲ τὸν
Κύριλλο... Καὶ οἱ ὁμάδες ποῦ ἀκολουθοῦν τὸν αἱρετικὸ αὐτὸ δηλαδὴ τὸν
Σεβῆρο πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξες;
Πολὺ τολμηρὴ διατύπωση. Ἡ συνεχεία ὅμως τοῦ ἄρθρου δὲν ἔχει
καμία λογικὴ σχέση μὲ τὰ προαναφερθέντα : «Θὰ
προσπαθήσω νὰ δείξω μερικὲς σημαντικὲς διαφορὲς μεταξύ των χριστολογικῶν
συστημάτων τοῦ Ἁγίου Κύριλλου καὶ τοῦ Σεβήρου βάσει τῆς γνώστης χριστολογικὴς
φόρμουλας μιὰ φύσις τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμένη».
Ἁυτα τα λόγια τοῦ πρέπει νὰ εἶναι μιὰ προσπάθεια νὰ μεταμφιέσει τὰ μήνυμα τοῦ περὶ τοῦ Σεβήρου ὡς σχεδὸν ὀρθοδόξου...
Για ποιες διαφορές πρόκειται; Μόνο προς το τέλος δίνει την απάντηση βάσει της εν λόγω «φόρμουλας» : «Συμφῶνα μὲ τὶς ἐπεξηγήσεις τοῦ Κύριλλου θὰ μπορούσαμε νὰ τὴν ἑρμηνεύσουμε τὴν διατύπωση αὐτὴ ὡς «ἡ θεία φύσις ἑνωμένη στὴν Ὑπόσταση τοῦ Υἱοῦ μὲ τὴν τέλεια ἀνθρωπότητα (ἀνθρώπινη φύση)». Ορθή είναι η διατυπώση αυτή του Δαβιδένκωφ. Για τον Σεβήρο γράφει επίσης απολύτως σωστά :« Στὴν χριστολογία τοῦ Σεβήρου ἡ σημασία τῆς φόρμουλας ἀλλάζει...ὁ Σεβῆρος εἰσάγει καινούργιες διατυπώσεις ποὺ δὲν τὶς εἶχε ὁ Ἅγιος Κύριλλος «μιὰ φύσις σύνθετος» μιὰ φόρμουλα ἀρειανικης καταγωγῆς, καὶ «μιὰ φύσις μετὰ τὴν ἑνῶσιν»...καὶ αὐτὸ ἀποδίδει ὁ Σεβῆρος ὄχι στὸν Θεόν Λόγον ἀλλὰ στὸν Χρίστο (τὸν ὁποῖον ἐκλαμβάνει) ὡς ἀποτέλεσμα ἑνώσεως...γιὰ τὸν Σεβῆρο (ἡ μιὰ φύσις τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμένη) είναι στην ουσία ο ορισμός του Χρίστου». Τὰ πράγματα, ὅπως βλέπουμε, γίνονται ὅλο καὶ πιὸ περίπλοκα...
Λοιπὸν πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξοι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Σεβήρου ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο μὲ τὴν οἰκουμενικὴ διδασκαλία συμφωνία δὲν ἔχει, ἀλλὰ οὔτε μὲ τὸν Κύριλλο συμφωνεῖ;
Καὶ τὴν ἀσυμφωνία αὐτὴ ἀντιλαμβάνεται πολύ καλά ὃ ἴδιος ὁ καθηγητής... Φάσκει καὶ ἀντιφάσκει λοιπόν... Εἶναι δύσκολο νὰ πει ἕνας θεολόγος τί συμβαίνει στὴν περίπτωση τοῦ Δαβιδένκωφ. Ὁ πρωθιερέας (ὀρθόδοξος), ὁ ὁποῖος μάλιστα θεωρεῖται εἰδικὸς στὴν χριστολογία τοῦ Σεβήρου καὶ ἐν γένει τῶν ἀντιχαλκιδονίων καὶ ἔχει τόσες δημοσιεύσεις πάνω στὰ σχετικὰ θέματα νὰ πέφτει σὲ τέτοιες ἀντιφάσεις ; Ἡ ἐξήγηση βρίσκεται, κατὰ τὴν γνώμη μας, στὴν ὀρολογικὴ σύγχυση, καὶ πιὸ συγκεκριμένα στὴν ἀποδοχὴ τῆς «μερικῆς (individual) φύσεως.[4] Κατὰ τὸν Δαβιδενκὼφ ὁ Κύριλλος χρησιμοποιεῖ τὸν ὄρο φύσις καὶ μ̉ αὐτὴ τὴν ἔννοια (ὄχι μόνο με αὕτην ἀλλὰ καὶ μὲ αὐτὴν): «Ὑπάρχει μιὰ διαδεδομένη ἄποψη συμφῶνα μὲ τὴν ὁποία ὁ Ἄγ.Κύριλλος χρησιμοποιεῖ τὸν ὄρο φύσις ἀποκλειστικὰ μὲ τὴν ἔννοια μερικῆς πραγματικότητας ἢ ὑποστάσεως...ἡ δεύτερη σημασία τοῦ ὄρου εἶναι ἡ συγκεκριμένη ὑλοποίηση τῆς κοινῆς φύσεως ἢ φύσις μερικὴ» ὁ Δαμασκηνός το ὀνομάζει «ἐν ἄτομο θεωρουμένη φύσις» Εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ καταλάβει κανεὶς πρόκειται περὶ ἑνὸς ἀνίκανου φιλόσοφου καὶ θεολόγου ἢ μήπως ὁ Δαβιδένκωφ κάνει ἕνα πονηρὸ βῆμα μὲ σκόπο νὰ πλανήσει τοὺς ἀναγνῶστες; Ἀσφαλῶς καὶ δὲν ταυτίζεται ἡ μερικὴ φύση τῶν αἱρετικῶν μὲ τὴν «ἐν ἄτομω θεωρουμένη φύσιν» τῶν πατέρων: «οὐκ ἔστιν εὐρεῖν μερικὴν καὶ ἰδιάζουσαν φύσιν, ἤτοι οὐσίαν,»[5] γράφει ὁ ὅσιος Ἰωάννης.
Αὐτὸ τὸ σήμειο εἶναι παρὰ πολὺ σημαντικὸ καὶ πρέπει νὰ σταθοῦμε σὲ αὐτὸ μὲ μεγάλη προσοχὴ. Δημοσιεύτηκε πέρυσι και φέτος μία σειρά άρθρων ἑνὸς υποψηφίου διδάκτορα θεολογίας (ἵδρυμα μεταπτυχιακῶν σπουδῶν τοῦ πατριαρχείου τῆς Μόσχας) τοῦ κ-οῦ Ρουμπὲν Μκρτσίαν (ἀρμενικῆς καταγωγῆς) στο περίοδικό του πάτριαρχείου «Εκκλησία και ο χρόνος»(Церковь и время).[6] Ὅλα αὐτὰ τὰ ἄρθρα ἀναδημοσιευτῆκαν καὶ στὴν γνώστη ἰστοσελίδα τῆς θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας bogoslov.ru. «Ἡ ἔννοια «ἀσώματο» καὶ οἱ θεωρίες τῆς κοινῆς καὶ τῆς μερικῆς φύσεως (частной природы) στὰ πατερκὰ ἔργα τοῦ 5-6 αἵ», Οἱ θεωρίες τῆς κοινῆς καὶ τῆς μερικῆς φύσεως στὴν χριστολογία τῶν χαλκιδονίων καὶ προχαλκιδονίων», ἔτσι ὀνομάζονται τα άρθρα ἄρθρα αυτά... ; Κάνει πολλὲς παραπομπὲς στὶς δημοσιεύσεις τοῦ Δαβιδένκωφ. Ἔχω πάρει ἕνεργο μέρος στὴν συζήτηση (στὸ διαδίκτυο) καὶ μόνο ἐγὼ ἀντιστάθηκα στὴν ἐντελῶς ἀνορθόδοξη περὶ «μερικῆς» φύσεως ὁρολογία αὐτὴ τὴν ὁποία παρουσιάζει ὡς ἀπολύτως δεκτὴ καὶ ἀπὸ τοὺς ὀρθοδόξους θεολόγους... Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικά τα λόγια τοῦ κ-οῦ Μκρτσίαν. Εἶπε λοίπον σὲ μένα μετὰ ἀπὸ τὶς ἐμπεριστατωμένες ἐνστάσεις μου : «Νὰ ἔχετε ὓπ΄ὄψιν παρακαλῶ ὅτι πρὶν δημοσιεύσω τὸ ἕνα ἢ τὸ ἄλλο ἄρθρο μου τὸ δίνω γιὰ ἐξέταση σὲ ἕνα τουλάχιστον εἰδικὸ ( συνήθως σὲ ἕνα διδάκτορα θεολογίας), καὶ σὲ ἕνα εἰδικὸ στὴν ἀρχαία φιλοσοφία( ὄχι πιὸ κάτω ἀπὸ τὸ master), καὶ λαμβάνοντας ὑπ’ὄψιν τὶς παρατηρήσεις τοὺς κάνω ἀπαραίτητες διορθώσεις καὶ μετὰ δημοσιεύω» ...
Στὴν προσπάθειά του νὰ δικαιολογήσει τὸν ἰσχυρισμὸ τοῦ περὶ μερικῆς φύσεως ξεκινᾶ ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους φιλόσοφους.[7] Ἐπισημαίνει σωστὰ ὅτι ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ὁ Ἀμμώνιος χρησιμοποιοῦν τὸν ὄρο «μερικὴ οὐσία». Ὅμως γίνεται μιὰ πολὺ περίεργη διατύπωση (χωρὶς παραπομπὴ) ὅτι δῆθεν ὁ διδάσκαλος τοῦ Ἀμμώνιου τουτέστιν ὁ Προκλὸς ἔχει καὶ «μερικὴ οὐσία» καὶ «μερικὴ φύσις». Αὐτὸ δὲν εἶναι ἀλήθεια. Ἐπανειλημμένως ζήτησα νὰ τὸ ἀποδείξει αὐτὸ καὶ καμία ἀπάντηση δὲν ἔλαβα. Ὅμως δὲν εἶναι τὸ ἴδιο νὰ πεῖ κάνεις «μερικὴ οὐσία» ἢ νὰ πεῖ «μερικὴ φύσις».
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος γράφει «Εἰ δὲ φαίη τις, ὅτι Πέτρον καὶ Παῦλον καὶ Βαρνάβαν φαμὲν τρεῖς οὐσίας μερικάς [δῆλον ὅτι τοῦτ' ἐστιν ἰδικάς]· τοῦτο γὰρ κυριώτερον εἰπεῖν, γνώτω ὅτι μερικὴν οὐσίαν, τουτέστιν ἰδικήν, λέγοντες οὐδὲν ἕτερον σημᾶναι βουλόμεθα ἢ ἄτομον, ὅπερ ἐστὶ πρόσωπον.... ὅτι καταχρηστικῶς καὶ οὐ κυρίως τοῦτο λέγομεν διά τινα συνήθειαν ἐξ ἀναγκαίων αἰτιῶν κρατήσασαν»[8].
Όμως ουδείς εκ των πατέρων ούτε καταχρηστικῶς επιτρέπει να χαρακτηρίζεται ένα άτομο με τον όρο «μερικὴ φύσις». Για΄ποίο λόγο όμως γίνεται αυτή η παραπλάνηση από τον κ-ο Μκρτσίαν και από τους αγνώστους ειδικούς φιλοσόφους και θεολόγους οι οποίοι τον κατευθύνουν και προωθούν τα άρθρα του; Μήπως για να προωθήσει ὠς ὀρθόδοξη την σευηριανή «ἐξαρτημένη ὑπόσταση». Πως προσδιορίζει την μερική φύσις; « Ἡ μερικὴ φύσις εἶναι ὑπόσταση ἀλλὰ ἑξαιρεμένων τῶν συμβεβηκότων [9] .(χωρίς akcidencii).
Λίγο παρακάτω γράφει ὅμως ἄλλο προσδιορισμὸ μερικῆς φύσεως «Παράλληλα μὲ τὴν ὁμολογία στὸ Χρίστο κοινῆς φύσεως ὑπῆρχε καὶ ἡ ὁμολογία τῆς μερικῆς φύσεως δηλ. μιᾶς ἐνώτητας ποῦ δημιουργήθηκε ἀπὸ τὴν κοινὴ φύση καὶ συμβεβηκότα (akcidenci)» Φάσκει καὶ ἀντιφάσκει λοίπον καὶ ὁ Μκρτσιαν. Ὅπως καὶ ἂν ἔχει τὸ πράγμα, ὅ,τι καὶ νὰ ἐννοοῦν λέγοντας «μερικὴ φύσις» βλέπουμε σαφέστατη ὁμοιότητα μὲ τὴν «σεβηριανή νεστοριανίζουσα χριστολογική ὁρολογία: «ἰδιοσύστατος ὑπόστασις» ὁ Λόγος, «ἐξηρτημένη ὑπόστασις» ἡ προσληφθεῖσα σάρξ, «σύνθετος φύσις καί ὑπόστασις»[10]. Πρέπει νὰ ὑπογραμμιστεῖ ὅτι ὁ Δαβιδένκωφ γνωρίζει πολὺ καλὰ αὐτὲς τὶς ἰδιαιτερότητες τῆς σεβηριανῆς χριστολογίας : ««ὁ Χρίστος κατὰ τὸν Σεβῆρο ἀποτελεῖται ἐκ δυὸ ὑποστάσεων μιᾶς ἰδιοσύστατης ὑποστάσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου καὶ μιᾶς μὴ ἰδιοσύστατης ἀνθρώπινης ὑποστάσεως» (ο.π. σ107).
Στὴν σελίδα 109 διαβάζουμε κάτι ἀκόμα πιὸ ἐνδιαφέρον : «Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἀνακαλύπτουμε ὅτι ἡ χριστολογικὴ πεποίθηση τοῦ Σεβήρου ἔχει τὴν ἴδια ὀντολογικὴ βάση μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Νεστορίου». Ὀρθὴ παρατήρηση. Όμως πῶς τότε ἐξηγοῦνται τὰ λόγια τοῦ ἴδιου «Ἐφόσον οἱ περισσότεροι ἐκ τῶν σημερινῶν ἀντιχαλκιδονίων εἶναι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Σεβήρου πρέπει νὰ θεωροῦνται ὀρθόδοξοι»;(ο.π.103) Δηλαδὴ ὁ Σεβῆρος καὶ οἱ ὀπαδοὶ τοῦ εἶναι καὶ νεστοριανοὶ κατὰ βάθος ἀλλὰ δὲν πειράζει; Ἃς ἐπιστρέψουμε ὅμως στὸ ἄρθρο τοῦ Μκρτσίαν ὅπου καὶ ἀπίστευτες ἀνακαλύψεις στὴν ἱστορία τῶν δογμάτων « ἐὰν προσεκτικὰ μελετήσουμε τὸν σύμβολο τῆς Νίκαιας θὰ ἀνακαλύψουμε ὅτι ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει σὲ μιὰ ὁριστικὴ μορφὴ ἡ θεωρία τῆς κοινῆς οὐσίας(φύσεως).
«Καὶ ἓν θέλημα Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ βούλημα, ἐπεὶ καὶ ἡ φύσις μία καὶ ἀδιαίρετος.[11]» Ἡ φράση τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου ἀρκεῖ γιὰ νὰ ἀνατρέψει αὐτὸ τὸ ἀνόητο ἰσχυρισμὸ. Ἀκολουθεῖ μιὰ πολὺ πιὸ περίεργη διατύπωση «δὲν εἶναι καθόλου τυχαῖο ὅτι ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος σχεδὸν μέχρι τὰ τέλη τῆς ζώης τοῦ ὑποστήριζε φόρμουλα «μιὰ ὑπόστασης, τρία πρόσωπα». Δεν κάνει παραπομπή... Δηλαδὴ κατὰ τὸν Μκρτσίαν, (ἂν καὶ πολλοὶ ἄλλοι στὴν Ρωσία τὸ λέγουν αὐτὸ) ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος «μίαν ὑπόστασιν ἀντὶ τῶν τριῶν λέγει»; Η αίρεση του Σαβελλίου σ΄αυτό συνιστάται «Σαβέλλιος μίαν ὑπόστασιν ἀντὶ τῶν τριῶν λέγει»[12] λακωνικῶς καὶ εὐστόχως, ὅπως πάντα, προσδιορίζει ὁ μακάριος Θεοδώρητος τὴν αἵρεσή του.
Πρέπει νὰ ἀναρωτηθεῖ κανεὶς οἱ ἀντιφάσεις τοῦ Δαβιδένκωφ ἔμειναν ἀπαρατήρητες στὴν Ρωσία; Ἃς τὸ δοῦμε καὶ αὐτό. Τὸ θέμα εἶναι ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύση στὸν Χρίστο κατὰ τὸν Δαβιδένκωφ ὄχι μόνο μερικὴ (ἀτομικὴ) εἶναι, ἀλλὰ ταυτοχρῶνος ὑπάρχει καὶ ὡς «ἕνα κοινὸν πρόσωπον τῆς ἀνθρωπότητας» ..."Σύμφωνα μὲ τὸν Μεγεινδὸρφ στὴν θεολογικὴ σκέψη τοῦ Ἁγίου Κύριλλου ὁ Χριστὸς ἀντιλαμβάνεται ὄχι μόνο ὡς ἱστορικὸ ἄτομο ἀλλὰ καὶ ὡς μαζικὴ προσωπικότητα"(ὁ.π σ.105) ...Εφόσον δεν έχουμε στον Χριστό ένα ξεχωριστό ανθρώπινο πρόσωπο έχουμε εν αυτώ ένα κοινόν πρόσωπον τής ανθρωπότητας" και μας παραπέμπει στο
PG 73. 161 c.)
Τό κοινόν τής άνθρωπτητος… πρόσωπον» , όμως εκεί αν δούμε το χωρίο αυτό ολόκληρο θα διαβάσουμε «Ἐν Χριστῷ, καὶ τὸ κοινόν της ἀνθρωπότητος εἰς αὐτὸν ἀναβιοί πρόσωπον» Εἶναι δύσκολο νὰ πεῖ κανεὶς ἂν πρόκειται περὶ συνειδητῆς περιπλανήσεως(αναίρεσε το «εἰς αὐτὸν ἀναβιοί») ἢ περὶ θεολογικοῦ σφάλματος, ὅμως αὐτὸ δὲν ἔμεινε καθόλου ἀπαρατήρητο καὶ πρόκαλεσε ἀντίδραση διότι το λέγει και αλλού. Αντίδραση υλοποιήθηκε στο άρθρο «Άγιος Κύριλλος» στην Ορθόδοξη εγκυκλοπαίδεια το οποίο επιμελήθηκε ο καθηγητής της θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας ιερομόναχος Θεώδορος Ιουλάεφ. Γνωρίζει καλά τα αρχαία ελληνικά μεταφράζει τον Κύριλλο είχα αλληλογραφία μαζί του και το είχα διαπιστώσει. Τὸ πιὸ ἐπίμαχο σημεῖο τοῦ ἄρθρου ἐπηρεάστηκε ἀπὸ τὴν προαναφερθεῖσα θεωρία περὶ τοῦ κοινοῦ της ἄνθρωποτητος… πρόσωπου». Γράφει : «Χρίστος (στα έργα τοῦ Κυρίλλου) σε όλη την ύπαρξη Του εμφανίζεται ως ανθρώπινο άτομο[13] (γεννιέται, πεινάει, προσεύχεται μὲ δάκρυα, ὑπομένει πάθη)...κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα τοῦ ἂν καὶ ἀνήκει στὴν δική μας φύση δὲν εἶναι οἱ κοινή φύση ἀλλὰ ἀτομικὸ ὃν индивидуальным существом που λαμβάνει την ύπαρξή του στην Υπόσταση του Λόγου. Και έτσι στα σοβαρά νομίζει ότι αντέδρασε στον «αιρετικό» Δαβιδένκώφ. Το ίδιο λεγει, μόνο που αποφεύγει να μιλά περὶ τοῦ κοινοῦ πρόσωπου της ἄνθρωποτητος… γι΄αυτό και υπογραμμίζει αυτό το ἀτομικὸ ὃν. Ἔχω ἐξηγήσει λεπτομερῶς στὸν Ἰουλάεφ τὸ λάθος του, ἀλλὰ παρὰ ταῦτα δημοσιεύτηκε τὸ λάθος (μου τὸ εἶχε στείλει τὸ ἄρθρο προτοῦ δημοσιευτεῖ).
Αυτή η ιστορία πρόσφατα είχε μια συνεχεία στο μπλογ ενός μοναχού μέσα σε ένα καυτό θέμα για την συνάντηση του πατριάρχη Κυρίλλου με τον πάπα. Είπαμε και μια κουβέντα στα ελληνικά. Πρέπει να επισημανθεί ότι ο π. Θεόδωρος είναι πολύ καλός άνθρωπος απλώς το γενικό θεολογικό και εκκλησιαστικό κλήμα της Ρωσικής εκκλησίας τον επηρέασε. Στην Ρωσία δεν υπάρχει ελεύθερη συζήτηση επικρατεί ολοκληρωτικό σταλινικό θα λέγαμε καθεστώς στην Εκκλησία...
Το
να λέγει κάποιος "εν άτομω φύση"=ατομική ή μερική φύση είναι αίρεση. Δεν
υπάρχει μερική φύση. Επικοινωνήστε με τον. Π.Λουκα, σας παρακαλώ.
Αὐτὸ δεν λέγει "κάποοις", αὐτὸ λέγει ὁ Ἅγ. Ἰωάννης Δαμασκηνός.
Ὁ οὖν θεὸς λόγος σαρκωθεὶς οὔτε τὴν ἐν ψιλῇ θεωρίᾳ κατανοουμένην φύσιν ἀνέλαβεν (οὐ γὰρ σάρκωσις τοῦτο͵ ἀλλ΄ ἀπάτη καὶ πλάσμα σαρκώσεως) οὔτε τὴν ἐν τῷ εἴδει θεωρουμένην (οὐ γὰρ πάσας τὰς ὑποστάσεις ἀνέλαβεν)͵ ἀλλὰ τὴν ἐν ἀτόμῳ τὴν αὐτὴν οὖσαν τῷ εἴδει (ἀπαρχὴν γὰρ ἀνέλαβε τοῦ ἡμετέρου φυράματος)… (Exp. fidei, cap. 55
Ὁ οὖν θεὸς λόγος σαρκωθεὶς οὔτε τὴν ἐν ψιλῇ θεωρίᾳ κατανοουμένην φύσιν ἀνέλαβεν (οὐ γὰρ σάρκωσις τοῦτο͵ ἀλλ΄ ἀπάτη καὶ πλάσμα σαρκώσεως) οὔτε τὴν ἐν τῷ εἴδει θεωρουμένην (οὐ γὰρ πάσας τὰς ὑποστάσεις ἀνέλαβεν)͵ ἀλλὰ τὴν ἐν ἀτόμῳ τὴν αὐτὴν οὖσαν τῷ εἴδει (ἀπαρχὴν γὰρ ἀνέλαβε τοῦ ἡμετέρου φυράματος)… (Exp. fidei, cap. 55
+++Αὐτὸ δεν λέγει "κάποοις", αὐτὸ λέγει ὁ
Ἅγ. Ἰωάννης Δαμασκηνός.+++
ὁ Ἅγ. Ἰωάννης Δαμασκηνός λέγει "εν άτομω φύση"=ατομική φύση"; Μήπως, οσιολογιώτατε πάτερ, έχετε προβλήματα με την όρασή σας;
ὁ Ἅγ. Ἰωάννης Δαμασκηνός λέγει "εν άτομω φύση"=ατομική φύση"; Μήπως, οσιολογιώτατε πάτερ, έχετε προβλήματα με την όρασή σας;
Παραμένει αναπάντητη η ερώτησή μου
[2] http://www.pstbi.ru/persons/user/350
εἶναι ἄξιο παρατηρήσεως ὅτι μεταξύ των πολυάριθμων δημοσιεύσεων τοῦ εἶναι καὶ
μιὰ μετάφραση. Στάυρος Μποζοβίτης «Μεγάλος πειρασμὸς» κλπ
Βλ. Переводы (μεταφράσεις)
1. Бозовитис С. Антихалкидониты: Великое искушение / пер. Давыденков О., свящ. // Богословский сборник. М., 1999. № 3. С. 42–5. Στὴν βιβλιογραφία τῆς διατριβῆς τοῦ ἀναφέρει καὶ τὰ βιβλία τοῦ ἀείμνηστου καθηγούμενου ἱερᾶς μονῆς Γρηγορίου Γεωργίου καὶ τοῦ πατρὸς Λουκᾶ...Προκαλεῖται ἐντύπωση πὼς ξέρει τὴν ἀρχαία και τὴν νέα ἑλληνικὴ γλώσσα. Κάτι ποὺ ἀμφισβητεῖται ἀπὸ πολλούς. Πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια στὰ ἄρθρα καὶ βιβλία τοῦ ἔγραφε ἑλληνικὲς φράσεις καὶ λέξεις μὲ λατινικοὺς χαρακτήρες...
1. Бозовитис С. Антихалкидониты: Великое искушение / пер. Давыденков О., свящ. // Богословский сборник. М., 1999. № 3. С. 42–5. Στὴν βιβλιογραφία τῆς διατριβῆς τοῦ ἀναφέρει καὶ τὰ βιβλία τοῦ ἀείμνηστου καθηγούμενου ἱερᾶς μονῆς Γρηγορίου Γεωργίου καὶ τοῦ πατρὸς Λουκᾶ...Προκαλεῖται ἐντύπωση πὼς ξέρει τὴν ἀρχαία και τὴν νέα ἑλληνικὴ γλώσσα. Κάτι ποὺ ἀμφισβητεῖται ἀπὸ πολλούς. Πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια στὰ ἄρθρα καὶ βιβλία τοῦ ἔγραφε ἑλληνικὲς φράσεις καὶ λέξεις μὲ λατινικοὺς χαρακτήρες...
[3] ΠΕΤΡΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟΥ ΗΤΟΙ
ΟΙ ΚΥΡΙΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΤΙΣ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΗΛΙΑ ΜΙΝΙΑΤΗ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΕΡΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΑΘΗΝΑ-2009 σ.81.
[4] . О. Давыденков
прот. Концепция «индивидуальная природа» в христологии Леонтия
Византийского // Вестник ПСТГУ. Серия
I: «Богословие.
Философия». Вып. 3 (47). М., 2013. С. 7–17. Η ιδέα της «μερικής(ατομικής) φύσεως» στην χριστολογία του Λεόντειου του Βυζαντινού.
Философия». Вып. 3 (47). М., 2013. С. 7–17. Η ιδέα της «μερικής(ατομικής) φύσεως» στην χριστολογία του Λεόντειου του Βυζαντινού.
[6] Στο διαδίκτυο
http://www.bogoslov.ru/text/4688637.html Понятие «бестелесное» и концепции общей и частной
природ в античной философии и христианской патристике 5-6 век
http://www.bogoslov.ru/text/4657128.html Концепции общей и частной природ в христологии халкидонитов и дохалкидонитов
[7] Μὲ παραδείγματα προσπάθησα νὰ δείξω ὅτι οὔτε ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφία δίδασκε περὶ «μερικῆς» φύσεως Π.χ «δεῖ δὲ πρῶτον ὑμᾶς μαθεῖν τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν καὶ τὰ παθήματα αὐτῆς.» Plato Phil. : Politicus : Stephanus page 266, section b, line 2(δαιμόνια μέντοι· ἡ γὰρ φύσις δαιμονία, ἀλλ' οὐ θεία). Aristoteles Phil. et Corpus Aristotelicum : De divinatione per somnum : Bekker page 463b, line 15 «τοῦ αἵματος φύσις καὶ ἡ τῶν φλεβῶν,»Aristoteles Phil. et Corpus Aristotelicum : Historia animalium : Bekker page 511b, line 11
[8]Gregorius Nyssenus Theol. : Ad Graecos ex communibus
notionibus : Volume 3,1, page 23, line 8
[9] Частная природа — это ипостась за вычетом ее
привходящих свойств (акциденций). Και параллельно исповеданию во Христе общей человеческой природы имело место
также и исповедание индивидуальной природы (т.е. некоего единства, образованного
из общей природы и акциденций).
[10] ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ
ΛΟΥΚΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΟΥ. ΤΡΙΑ ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ(ἀδημοσίευτο) σ.3
[11] Athanasius Theol. : In illud: Omnia mihi tradita sunt : Volume 25, page
217, line 21
[12] Theodoretus Scr. Eccl. et Theol. : Eranistes : Page 116, line 24 Εἶναι ἄξιο παρατηρήσεως ὅτι ὅσοι ὑποστηρίζουν τὴν ὀρθοδοξία τοῦ Σεβήρου, ὁ ὁποῖος (ὅπως τὸ καταλαβαίνουν οἱ ἴδιοι) σαφέστατα νεστοριανὴζει, ἐπιτίθεντο μανιωδώς κατά τοῦ «νεστοριανοῦ» Θεοδώρητου. Ἡ θεολογικὴ ἐπιτροπὴ τῆς Ρωσικῆς ἐκκλησιᾶς τὸν κατηγόρησε ὅτι στὸ ἔργο τοῦ Ἐρανιστὴς
αὐτὸς ὁ μέγας και θεοφώτιστος ἀνὴρ δῆθεν ἀπαρνεῖται τὴν μεταβολή ἀρτοῦ καὶ οἴνου εἰς τὸ σῶμα καὶ αἷμα Κυρίου(!).
http://theolcom.ru/doc/071225/zbr.pdf «В
осужденном Пятым Вселенским Собором диалоге блж. Феодорита Кирского «Эранис» содержится утверждение о
сохранении у хлеба и вина
их природы и
сущности» = «στὴν
καταδικάσμενη ἀπὸ τὴν Ἐ΄ οἰκουμενικὴ σύνοδο πραγματεία Ἐρανηστης τοῦ μακάριου Θεδώρητου
αὐτὸς ὑσχυρίζετατι ὅτι διατηροῦνται στὸν ἀρτὸ καὶ οἶνο( μετά απο την αναφορά εννοούν)
τὴν δίκη τοὺς οὐσία καὶ φύση».
Στὰ πρακτικά της Δ΄ οἰκουμενικῆς συνοδοῦ τὰ ἴδια
χωρία τῶν πάτερων καὶ σχεδὸν στὴν ἴδια σειρὰ ὅπως εἶναι αὐτὰ στὸν Ἐρανηστὴ . Πὰρ ὅλα ταῦτα ἡ θεολογικὴ
ἐπιτρόπη τῆς Ρωσικῆς ἐκκλησιᾶς τόλμησε νὰ γράψει αυτό το απαίσιο ψέμα ὅτι τὸ ἔργο Ἐρανηστη καταδικάστηκε
στὴν Ἐ΄ οἰκουμενικὴ σύνοδο!
.Ἔχω γράψει μὲ πρότροπη ἑνὸς Ρώσου ἱερέα(γιὰ τὴν γνώστη ἰστοσελίδα Pravoslavie.ru) ἄρθρο στὰ ρωσικὰ μὲ τὴν ἐμπεριστατωμένη ἀνατροπὴ αὐτῆς τῆς ἀνοησίας. o Θεοδώρητος γράφει: « κατὰ φύσιν, τὸ σῶμα σῶμα ἂν εἰκότως κληθείη, καὶ τὸ αἷμα»… {ΟΡΘ.} Εἰ τοίνυν τοῦ ὄντος σώματος ἀντίτυπά ἐστι τὰ θεῖα μυστήρια,
σῶμα ἄρα ἐστὶ καὶ νῦν τοῦ δεσπότου τὸ σῶμα, θεῖον μέντοι καὶ δεσποτικὸν σῶμα, οὐκ
εἰς θεότητος φύσιν μεταβληθέν, ἀλλὰ θείας δόξης ἀναπλησθέν.
Πὰρ΄ ὅλο ποὺ ὁ συντάκτης ἦταν φίλος του ἱερέα τελικὰ δὲν δημοσιεύτηκε μολονότι ἔχω γράψει χωρὶς νὰ ἀναφέρω οὔτε ἕνα ὄνομα καὶ πρόσωπο...
[13] Христос у
Кирилла во всем своем бытии и во всех своих действиях является как
человеческий индивидум (рождаеться, голодает, молится со слезами терпит
человеческие муки
По человечеству Христос хотя и принадлежит «нашей» природе является не общей природой, но индивидуальным существом, которое обретает
бытие в Ипостаси Логоса
Βλ. Православная
Энциклопедия том. 34. σ. 276
